Arveeinevaldsregjeringsakta for Noreg til Frederik 3s hylling. Av Borgerstand og menig allmue 1661/Riksarkivet. Falt i det fri (Public domain)

Frederik 3. (dansk-norsk konge)

Faktaboks

Frederik 3.

Frederik III

Født

18. mars 1609

Død

9. februar 1670

Virke

Dansk-norsk konge

Familie

Foreldre: Kong Christian 4 (1577–1648) og dronning Anna Cathrine (1575–1612).

Gift 1.10.1643 på Glücksborg slott med Sophie Amalie av Braunschweig-Lüneburg (24.3.1628–20.2.1685), datter av hertug Georg av Braunschweig-Lüneburg (1582–1641) og Anna Eleonore av Hessen-Darmstadt (1601–59).

Far til kong Christian 5 (1646–99) og Ulrik Frederik Gyldenløve (1638–1704); svoger av Corfitz Ulfeldt (1606–64) og Hannibal Sehested (1609–66).

Måleri av Frederik 3 av Danmark (1609–7160) og kona hans, Sofie Amalie av Braunschweig (1628–1685), ukjend kunstnar ca. 1643.

Frederik 3 og Sofia Amalia av Braunschweig-Lyneburg

Av Ukjent.

Lisens: Falt i det fri (Public domain)

Frederik 3. var ein dansk-norsk konge i perioden 1648–1670. Han var den nest eldste sonen av Christian 4.

I åra 1634–1643 var han fyrstbiskop av Bremen, før han i 1647 blei vald til tronfølgjar etter at broren Christian døydde. Frederik blei vald til konge i 1648 etter å ha underskrive ei svært streng handfesting som gjorde han heilt avhengig av riksrådet. I 1648 blei han også hylla som norsk konge.

Krig mot Sverige og Roskildefreden

I sine første regjeringsår overlét Frederik det meste av regjeringsarbeidet til riksrådet. Kampen mot «svigersonspartiet» (Corfitz Ulfeldt og Hannibal Sehested) styrkte makta hans, og særleg betydde det mykje at Ulfeldt blei fjerna.

I 1657 meinte Frederik at tida var inne til ein revansjekrig mot Sverige. Krigen enda med freden i Roskilde i 1658 og dei store landsavståingane (Halland, Skåne, Blekinge og Trondhjems len). Under Karl 10. Gustavs fornya angrep frå 1658 til 1660 viste han både mot og viljekraft under kringsetjinga (beleiringa) av København, noko som skaffa han stor sympati og popularitet, særleg blant borgarskapet.

Innføringa av einevelde

På stendermøtet i København i 1660, som var kalla saman for å prøve å få orden på den fortvila økonomiske situasjonen i landet, tvinga Frederik med støtte av borgarane og presteskapet igjennom at handfestinga skulle avskaffast og arvekongedømmet innførast.

Ved einevaldsregjeringsakta av januar 1661 blei eineveldet innført i Danmark og Noreg. Prinsippa blei utforma av Peder Schumacher (Griffenfeld) i Kongelova av 1665. Etter 1660 blei statsforvaltninga overdregen til kollegiestyret, medan det i lokalforvaltninga no blei kongeleg utnemnde embetsmenn, amtmenn, i staden for dei tidlegare så mektige lensherrane.

Familie

Frederik gifta seg i 1643 med Sofie Amalie av Braunschweig og fekk to søner, Christian 5. og prins Jørgen (også kalla Georg). Sistnemnde var gift med den engelske dronninga Anna Stuart. Frederik hadde også sonen Ulrik Fredrik Gyldenløve saman med elskarinna Margrethe Pape.