Otto Blehr

Blehr vart fødd i Stange, og voks opp i ein velståande embetsmannsheim. Far hans var amtsfysikus (fylkeslege), men det var jurist Otto Blehr ville bli. I studietida deltok han aktivt i Studentersamfundet. Han høyrde der til den nasjonale gruppa, og i 1871, året etter han var ferdig med eksamen, var han formann i Studentersamfundet.

Same året prøvde han seg som journalist. Han var stortingsreferent i Dagbladet og politisk medarbeidar i Bergensposten i åra 1871–1872. I dei åra vart han lommekjent i Stortinget og skaffa seg mange nyttige kontaktar i det politiske miljøet. I 1874 var han med på å skipe Fjordenes blad, no Fjordabladet, på Nordfjordeid. I 1877 var han med på å skipe Sogns Tidend på Lærdalsøyri, og var også den første redaktøren der.

I 1873 vart han konstituert som sorenskrivar i Nordfjord og flytte til Nordfjordeid. Der kasta han seg inn i den politiske kampen for parlamentarisme på Johan Sverdrup si side. Han deltok på folkemøte, og vart lagt merke til. I 1876 vart han vald til valmann. På den tida var stortingsvalet indirekte. Veljarane i ein valkrins valde ei forsamling valmenn, og det var denne forsamlinga som med vanleg fleirtal valde stortingsrepresentantane. Slik var det fram til 1906.

I 1879 var det like før Blehr fekk fleirtal i valmannsforsamlinga, men då var det nokre av valmennene som bad amtmannen om å utsetje valet. Dei hadde noko viktig å fortelje: Blehr hadde «bespottet Gud og Kongen». Det vart då fortalt at han på ein båttur eit par år tidlegare hadde kalla læra om kongedømmet av Guds nåde for «noget vrøvl».

Det var nok til at nokre av valmennene endre stemmegiving, og Blehr rakk ikkje høgare enn til å bli første varamann, men ved det neste valet, i 1882 fekk han alle venstrestemmene på valmannstinget for Nordre Bergenhus. I 1888 vart ikkje Blehr attvald, men var konstituert fut i Sogn og Fjordane med sete i Førde. Året etter vart han utnemnd til lagmann i Hålogaland, og ved det første valet han stilte i etter det, i 1894, vart han difor vald frå Nordland.

Han var stortingsrepresentant for Nordre Bergenhus i åra 1883–1888 og for Nordland i åra 1895–1900. Han lagmann i Hålogaland frå 1888 til 1891.

I riksrettsstriden var Johan Sverdrup den store talaren. Det var han som agiterte, mens den særs nøkterne Blehr var den som måtte bygge opp den juridiske argumentasjonen for Sverdrups krav.

Den unge juristen fekk her sin elddåp, og den kom han seg godt gjennom. Det viser dei dokumenta frå riksrettsprosessen som Blehr har vore opphavsmann til. Han hevda at folkesuvereniteten måtte stå over både kongen og grunnlova. Det var med grunnlag i folkesuvereniteten forsamlinga på Eidsvoll hadde vedteke grunnlova. Ein spurte ikkje kongen om sanksjon. Den same folkesuvereniteten kunne ikkje brått forsvinne fordi grunnlova var vedteken, hevda Blehr.

I studietida hadde han innpass i mange av dei rike familiane i Kristiania, men etter riksretten var dørene stengde. I mange år vart han blant sosieteten i hovudstaden stempla som riksrettsaktoren.

Han kom ikkje med i Sverdrups regjering, og vart utover i siste halvdel av 1880-åra meir og meir skeptisk på det religiøse trongsyn som trengde seg inn i Venstre.

I sak var han difor samd med den grupperinga som kalla seg Reine Venstre, men han mislikte så sterkt splittinga at han ikkje ville bryte banda til den moderate delen av partiet. Blehr og nokre andre med same synet vart difor kalla «nomadane». Det kom av at dei vandra mellom gruppene. Blehr prøvde også å få utvida Sverdrup si regjering med folk frå venstrefløya, men lukkast ikkje.

Frå 1891 til 1893 var Blehr medlem av Johannes Steens første regjering som statsminister i Stockholm, og frå 1893 var han lagmann i Kristiania. I tida 1895–1898 var han medlem av unionskomiteen og gjekk her inn for eit eige norsk utanriksstyre i unionen med Sverige.

I februar 1891 skipa Johannes Steen si første regjering med statsrådar berre frå Reine Venstre. Blehr vart tilkalla frå sin posisjon som lagmann i Hålogaland og utnemnd til statsminister og sjef for statsrådsavdelinga i Stockholm.

På det tidspunktet når det var unionspolitikken som skulle bli Venstres fanesak, vart stillinga som statsminister i Stockholm ei av dei viktigaste og vanskelegaste i regjeringa. Av same grunn fekk Blehr også stor innverknad på Venstres unionspolitikk i åra som kom, men han tykte nok stundom at partiet gjekk for fort fram. Som Christian Michelsen var han skeptisk til det som vart kalla Venstres «knyttenevepolitikk» i unionssaka. Det var vel også juristen i Blehr som stundom hadde vanskar med å finne lovgrunnlaget for Venstres krav.

I april 1902 gjekk Steen av, og kampen om å bli etterfølgjaren tok til. Blehr sigra med knapp margin i ei avstemming i Stortingets Venstreforening, og han fekk i oppdrag å skipe ny regjering 21. april. Etter mykje list greidde han også å få alle dei gamle statsrådane til å bli sitjande. I tillegg fekk han med seg folkerettseksperten Sigurd Ibsen. Han var hovudmannen bak eit utkast som viste at eit særleg norsk konsulatvesen kunne skipast utan å skiple ved fellesskapen i utanriksstyret.

Medan Blehr var regjeringssjef fant dei avgjerande konsulatforhandlingane i forkant av unionsoppløysinga stad, og han fekk her mellom anna bestemmande innverknad på utforminga av den norsk-svenske overeinskomsten, det såkalla kommunikeet av 24. mars 1903.

Regjeringa Blehr gjekk inn for forhandlingar med Sverige, og oppnådde semje med svenskane om korleis konsulatsaka kunne løysast. Det viste seg likevel at det fanst formuleringar i det felles norsk-svenske kommunikeet av 24. mars 1903 som krefter i Venstre ikkje ville godta.

Blehr kasta to statsrådar i eit forsøk på å få fred, men den interne striden i Venstre medverka til at partiet tapte valet i 1903. På den tida kunne ikkje statsminister eller statsrådar stille til val, og etter at Venstre-regjeringa måtte gå, forsvann Blehr ut av norsk politikk i ein lang periode.

I over ti år framover var han bortimot ein politisk død mann for Venstre. Etter at han gjekk av i 1903 vart han lagmann og stiftamtmann i Kristiania frå 1905 til 1917. Han nytta likevel høvet til å markere seg ved unionsoppløysinga i 1905, då han støtta opprop til fordel for republikk.

Etter kvart vart det likevel bruk for han på nytt. Han vart formann i den norske delegasjonen som skulle forhandle fram ein reinbeiteavtale med Sverige, og der gjorde han ein framifrå jobb som vart lagt merke til.

I 1915 vart han utnemnd til vikarierande finansminister i nokre månader mens den ordinære finansministeren i Gunnar Knudsens regjering, Anton Omholt, var sjuk. Dette var nok til at statsminister Knudsen tok han inn i regjeringa som justisminister i 1917. Otto Blehr var no 70 år og igjen med i regjeringa, 26 år etter at han vart norsk statsminister i Stockholm.

Tilhøvet mellom Knudsen og Blehr hadde tidlegare vore heller kjøleg. Blehr hadde meir sans for borgarleg samarbeid enn det Knudsen hadde. Med si lange røynsle vart Blehr ein styrke for Knudsen-regjeringa, men det viste seg også no at han kom etter kvart meir og meir i utakt med den eigenrådige statsministeren.

Då Gunnar Knudsen i juni 1920 stilte kabinettspørsmål på ein einsleg million kroner på vegbudsjettet, var Blehr saman med fleirtalet av statsrådane kraftig motstandar av statsministerens handlemåte. Regjeringa vart felt på denne saka, og ei Høgre-regjering under leiing av Otto B. Halvorsen tok over.

Denne regjeringa vart felt etter berre eitt år, og i juni 1921 var det på nytt Venstres tur. Då nekta Gunnar Knudsen å bli statsminister, og Venstre vende seg til veteranen Otto Blehr. Han var då 74 år, men var framleis ein populær mann i Venstre, og litt av ein høvding.

I 1921 vart Blehr leiar for den nye venstreregjeringa. Han overtok her sjølv Finansdepartementet.

I 1946–1948 kom ut Mot frigjørelsen; utdrag av statsminister O. B.s politiske korrespondanse 1891–1903. Med indledende historisk oversikt ved Sigurd Blehr (2 bind).

Eit måleri, utført av Astri Welhaven i 1925, heng på Statsministerens kontor.

• Otto Blehr i Norsk biografisk leksikon
• statsministre i Noreg
• fylkesmenn og amtmenn (stiftamtmenn) sidan 1671