Paraguay

Paraguay, republikk i Sør-Amerika, i innlandet utan kystlinje, med grenser til Bolivia i nord, Brasil i aust og Argentina i vest og sør. På grunn av den geografiske plasseringa på kontinentet, er landet kjent som «Sør–Amerika sitt hjarte». Befolkningstalet er på i overkant av 6,7 millionar per 2016, og hovuddelen av befolkninga bur i den sørlege delen av landet.

Namnet Paraguay har ikkje eit kjent opphav, men stammar truleg frå samansette ord frå Guarní; para, 'store elv', og quay, 'som høyrer havet til'.

Opphavleg var Paraguay busett av Guaranifolket, fram til landet blei spansk koloni på 1500-talet. Paraguay blei sjølvstendig republikk i 1811. I si historie som nasjonalstat har landet vore prega av autoritære styre og periodar med høg grad av politisk ustabilitet og uro. Ein demokratiseringsprosess ble innleia i 1989, men dei demokratiske institusjonane er framleis skjøre. Sjølv om Paraguay har vore eit av dei landa i Sør-Amerika med sterkast økonomisk vekst dei siste åra, har ikkje den nye velstanden kome befolkninga til gode. Landet slit med korrupsjon, fattigdom og høg arbeidsløyse. Likevel blei paraguayanarane kåra til den lykkelegaste befolkinga i verda i ei undersøking utført av FN i 2015.

Paraguay sin nasjonalsong er Paraguayos, República o muerte!

Paraguay har eit landareal som er noko større enn Noreg. Den nord-sør gåande Paraguay-elva deler naturleg landet i to geografiske hovudregionar med ulik topografi og geologi. Oriental-regionen i aust (også kalt Paraneña-regionen) består av kupert terreng med fruktbart jordbruksland og skog. I den vestlege Occidental-regionen (også kalt Gran Chaco) ligg det tynt befolka området El Chaco, som er eit ugjestmildt slettelandskap med ei blanding av sumpområde, krattjungel og semi-ørken. Klima i Paraguay går frå subtropisk til tropisk, og har ein våt og ein tørr sesong. Nedbørsmengdene varierer kraftig ulike stader i landet, med mest regn i den austlege Oriental-regionen. Det siste tiåret har Paraguay fått merke klimaendringane i verda, med ei auke i periodar med kraftig regnfall og store og øydeleggande flaumar. 

Plantelivet i Paraguay varierer stort mellom dei to hovudregionane i landet. Dyrelivet i Paraguay er rikt. Landet har rundt 650 fugleartar, ulike reptilar og ein rik fiskefauna i elvene.

Les meir om Paraguay sin geografi.

95 prosent av befolkninga i Paraguay er av blanda spansk og guaraní avstamming. Både spansk og guaraní er offisielle språk. Den dominerande religionen i Paraguay er den romersk katolske.

Folketalet ble i 2016 rekna til i overkant av 6,7 millioner. Landet har ein ung befolkning med ein gjennomsnittsalder på 25,4 år. Forventa levealder ved fødsel er 79 år for kvinner og 73 år for menn i følge tal frå 2011.

Befolkningstettleiken er låg, og busetnadsmønsteret særs ujamnt. Mesteparten bur i Oriental-region av landet, nær hovudstaden Asunción. Occidental-regionen som utgjer 60 prosent av territoriet, er bustad for mindre enn 2 prosent av befolkninga. I eit historisk perspektiv har Paraguay hatt den lågaste urbaniseringsgraden blant dei latinamerikanske landa. Paraguay er eit av dei fattigaste landa i Sør-Amerika.

Les meir om befolkninga i Paraguay.

Paraguay er ein konstitusjonell republikk. Landet fekk ny grunnlov i 1992 som skulle sikre demokratisk maktfordeling og sivile rettar. Presidenten er både statsoverhovud og regjeringsoverhovud med den utøvende makta. Presidenten blir vald for fem år av gongen, og kan ikkje velgast på ny. Paraguay har eit flerpartisystem, og dei tradisjonelt største politiske partia i landet er Coloradopartiet (ANR) og Dei liberale (PLRA).

Ved presidentvalet 21. april 2013 blei Coloradopartiet sin kandidat Horacio Cartes vald som ny president.

Det paraguayanske forsvaret består av hæren, marinen og flyvåpenet. Paraguay sine internasjonale relasjoner har historisk sett vore nært knytt til USA.

Les utdjupande artikkel om det politiske systemet i Paraguay.

Opphavleg var guaranítalende folk utbreidd over et stort område med sentrum omkring Paraná med bielver i Paraguay. Området blei spansk koloni i 1537, då hovudstaden Asunción blei etablert. Paraguay erklærte seg som sjølvstendig nasjonalstat i 1811. Landet blei utover 1800-talet styrt av autoritære leiarar. Den første var José Gaspar Rodríguez de Francia, som omforma Paraguay til ein sjølvforsynt nasjon isolert frå omverda.

Trippelalliansekrigen (1865–1870) resulterte imidlertid i katastrofale økonomiske og sosiale konsekvensar for landet. Første halvdel av 1900-talet var prega av politisk uro med hyppige maktskifter og Chaco-krigen (1932–1935).

General Alfredo Stroessner tok makta ved statskupp i 1954, og styrte landet med jernhand fram til han blei avsett i 1989. Hendinga markerte ein overgang frå det som då var Latin-Amerika sitt eldste militærdiktatur til innføringa av demokratiske reformer. Tiåra etter har vore karakterisert av høg politisk ustabilitet i eit framdeles skjørt demokrati.

Les utdjupande artikkel om Paraguay si historie.

Paraguay er eit utviklingsland med ein marknadsøkonomi karakterisert av ein stor uformell sektor. Jordbruk, småskalaindustri og handel er hovudnæringsvegar, kor tenesteyting per 2012 utgjorde den største sektoren med ca. 65.5 prosent av BNP. Jordbruksvarer står for om lag 90 prosent av landet sine eksportinntekter, hovudsakeleg soya og kjøt, mais, korn og bomull, og økonomien er særs sårbar for svingningar i landbruksproduksjonen og prisar på det internasjonale markedet.

I 2010 opplevde Paraguay ein økonomisk vekst på over 13 prosent, den største veksten blant landa i Latin-Amerika og tredje største i verda, hovudsakleg på grunn av høge prisar på eksport av jordbruksvarer. Veksten i BNP var på 3.1 prosent i 2015. 

Paraguay har slutta seg til det latinamerikanske frihandelssamarbeidet MERCOSUR.

Les utdjupande artiklar om økonomi og næringsliv i Paraguay og om Mynt, mål og vekt i Paraguay.

Paraguay si kulturhistorie har element av både spansk og guarani kultur og tradisjon, uttrykt gjennom handverk, kunst, litteratur, musikk, mattradisjonar og ulike lokale skikkar.

Paraguay fekk sent sin eigen litteratur på grunn av urolege politiske tilhøve, og forteljarkunsten i landet kan først seiast å ha nådd eit høgare nivå med Gabriel Casaccia og Nobelpris-nominerte Augusto Roa Bastos etter andre verdskrig. Paraguay har lange tradisjonar for teater.

Paraguayanske massemediar var under Stroessner-regimet underlagt streng sensur. Frå 1989 har landet hatt pressefridom, sjølv om denne retten i praksis framleis ikkje alltid blir respektert. All presse er spanskspråkleg, det finst ikkje aviser på guaraní. Kringkastingsverksemda skjer både på spansk og guaraní. Dei siste åra har uavhengige, politiske internettaviser og bloggar blitt viktige alternativ til den tradisjonelle papirpressa.

Historisk sett har utdanningsystsmet i Paraguay vore neglisjert, men har etter demokratiseringsprosessen tok til gjennomgått store endringar.

Les utdjupande artiklar om paraguayansk litteratur, teater i Paraguay, kunst i Paraguay og musikk i Paraguay.

Den bilaterale politiske og handelsmessige kontakten mellom Paraguay og Norge er sterkt avgrensa. Noreg har ingen ambassade i landet, men er representert i Paraguay ved ein honorær generalkonsul i hovedstaden Asunción. Paraguay har heller ingen ambassade i Noreg. Den næraste er å finne i Sverige, med sideakkredetering til Noreg.

Tal frå Statistisk sentralbyrå viser at Noreg importerte varer frå Paraguay til ein verdi av 2 millioner kroner i 2015. Eksport frå Noreg til Paraguay var på 13 millioner kroner. Den einaste norske verksemda i Paraguay er Fresco Norway S.A.

Norske bistandsmidlar til Paraguay var i 2015 ca. 6.7 millioner kroner.

• Om Paraguay på Globalis.no
• Utenriksdepartementets landsider om Paraguay
• CIA World Factbook om Paraguay