Aukra

Berggrunnen er i heile kommunen grunnfjell, som er sterkt påverka av den kaledonske fjellkjedefaldinga (den kaledonske orogenese). Den består av ulike typar sterkt omforma gneisar, med mest migmatitt på øyane og mest augegneis på fastlandet. Det er førekomstar av eklogitt både på Gossen og på fastlandet. Høgaste punkt på Gossen er Jærmannburet (99 meter over havet), elles blir øya fylt i sin heilskap av strandflata. Den er myrlendt, men godt oppdyrka. På øya er det planta ein del skog.

Fastlandet er meir bergfullt. Her ligg det høgaste fjellet til kommunen, Eiskremheia (493 meter over havet) nær grensa til Molde. Også her er det ein del jordbruksland, særleg ved Julsundet i nord. Elles er det noko furu- og lauvskog.

Av befolkninga i Aukra er 74 prosent busette på Gossen (2015). Elles er det ein del busetjing langs kysten på fastlandet, med vel 25 prosent av kommunes befolkning. Utanom Gossen har berre Rindarøy i nordvest (bru til Gossen) fast busetjing.

Av Aukra si befolkning bur 55 prosent i spreidd busetjing og 45 prosent i dei to tettstadene, administrasjonssenteret Aukra (Falkhytta) søraust på øya og Hollingen på fastlandet med høvesvis 954 og 610 innbyggjarar (2015). Til samanlikning hadde Møre og Romsdal same år ein tettstadssandel på 71 prosent.

Med unntak av 1980- og 1990-talet då folketalet låg relativt stabilt, har Aukra si befolkning med dagens grenser stige jamt sidan andre verdskrigen. I tiårsperioden 2005–2015 auka han med gjennomsnittleg 1,3 prosent årleg, mot 0,3 prosent i Romsdal og 0,8 prosent i fylket samla sett. Den sterke veksten i denne perioden må sjåast i lys av utbygginga av ilandføringsanlegget til Ormen Lange-feltet.

Av arbeidsplassane i Aukra er fem prosent i primærnæringane (2014).

Det meste av jordbruksarealet er eng og innmarksbeite, med storfehald som dominerande driftsform. Dei fleste som driv jordbruk i dag, har dette som einaste yrke. Fiskeflåten heimehøyrande i kommunen er relativt beskjeden, og i 2013 var førstehandsverdien på fangsten 4,4 millionar kroner. Det blir hovudsakleg fiska torsk og liknande artar, og dessutan skaldyr, men fangsten blir stort sett ilandført utanfor kommunen. Det blir drive noko havbruk/fiskeoppdrett.

Av arbeidsplassane i kommunen er 26 prosent i industrien, 36 prosent inkluderte byggje- og anleggsverksemd/kraft- og vassforsyning. Verkstadsindustrien omfattar 81 prosent av dei sysselsette i industrien, med mest bygging av skip og oljeplattformer, samt metallvareindustri og noko næringsmiddelindustri. Nyhamna i Aukra er ilandføringsstad for gassen frå petroleumsfelta Ormen Lange og Aasta Hansteen.

Av kommunens busette yrkesaktive har 42 prosent arbeid utanfor kommunen (2014), dei fleste i Molde (26 prosent) og Fræna (3 prosent).

Gossen har eit godt utbygd vegnett med ferjesamband frå tettstaden Aukra til fastlandet, herfrå 17 kilometer vegsamband til Molde (fylkesveg 662). Frå Småge på Gossen er det ferjesamband med øyane Sandøya, Finnøya, Orta og Ona i Sandøy kommune.

Aukra høyrer til Møre og Romsdal politidistrikt, Møre og Romsdal tingrett og Frostating lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Romsdal regionråd saman med Fræna, Midsund, Molde, Nesset, Rauma og Vestnes.

Aukra kommune svarer til soknet Aukra i Molde domprosti (Møre bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Aukra til Romsdal fogderi i Romsdals amt.

Aukra har fleire gravrøysar og buplassar frå jern- og bronsealder. Ei stor arkeologisk utgraving i samband med utbygginga av Ormen Lange-feltet i 2003–2004 avdekte òg buplassar frå steinalderen. Desse skal vere daterte så langt tilbake som til 9000 år før tidsrekninga vår, og utgjorde ein del av den såkalla Fosnakulturen.

Flyplassen nordvest på Gossen er laga til av den tyske okkupasjonsmakta, som tvangsevakuerte 800 av dei rundt 2000 fastbuande innbyggjarane på øya under andre verdskrigen. Likevel budde det til saman rundt 8000 personar på Gossen under krigen. Dette var tyske soldatar, tvangsarbeidarar og krigsfangar.

Roktamonumentet på vestsida av Rindarøya vart reist i 1991 til minne om redningsdåden på Hustadvika 3. april 1938, då frakteskuta Rokta forliste under ein orkan og seks av mannskapet på tolv vart redda.

Kommunevåpenet (godkjent 1987) har to gullringar mot ein blå bakgrunn. Motivet har som utgangspunkt ein armring frå mellomalderen, og symboliserer samhald og rotfeste.

Namnet Aukra (skrive Akerø/Agerø på 1800-talet) er etter garden og kyrkjestaden Aukra aust på øya, og kjem av norrønt Aukrin, av akr, ‘fer', og vin, ‘naturleg eng'.

• Møre og Romsdal
• Molde
• Romsdal

• Aukra kommune sine nettsider
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Aukra
• Les om utgravinga av Ormen Lange-feltet på NRK sine nettsider

• Julnes, Johan: Bygdebok for Aukra : gard og slekt, 1987, fire bind
• Opstad, Kristian, red.: Bygdeboka, 1983–1984, to bind