Tinn

Dei største dalane ligg rundt nordenden av Tinnsjå. Tessungdalen med Austbygde, Gauset med Mår, Gjøystdal med Gjøyst og Husvolldalen med Husvollåe. Vestfjorddalen med Rjukan og elva Måna munnar ut i Vestfjorden, ein vestgåande arm av sjøen. Tinnsjå og dalane er skore djupt ned i fjellmassivet, særleg rundt nordenden av sjøen, der bratte dalsider når opp i 1000 meter over havet.

Berggrunnen i heile Tinn er av grunnfjellsalder, men det er store skilnader mellom Telemarksformasjonen sine kvartsittar og porfyrar i den midtre og austre delen og granittane i nord og vest. Topografien er prega av store høgdeforskjellar. Dei to mest markerte toppane, Gausta (1883 meter over havet) og Store Vart (Bletoppen) i søraust (1342 meter over havet) er av kvartsitt. Grunnfjellsområdet i nordvest utgjer den søraustre avslutninga av Hardangervidda og har ei vidde på 1100–1300 meter over havet med toppar opptil 1500 meter over havet. Barskoggrensa ligg cirka 900 meter over havet, og berre ein firedel av kommunearealet ligg under denne.

Mot slutten av 1800-talet var dei tradisjonelle næringane i Tinn i stagnasjon, og folketalet minka. Den samansette og storslåtte naturen gjorde likevel Tinn tidleg til eit populært turistområde. Ved byrjinga av 1900-talet, med utbygging av Rjukanfossen, vart Tinn ein industrikommune. I 1900 budde det 3200 personar i kommunen, medan i 1920 var talet 12 200 på grunn av anleggs- og industriverksemda. Folketalet har sidan hatt ujamn utvikling i takt med utviklinga i industrien på Rjukan. Ei nedbygging og utflytting av den kjemiske industrien tok til i 1960-åra, følgd av utflytting og eit dramatisk fall i folketalet. I seinare år har nedgangen bremsa opp. I perioden 2013 til 2022 gjekk likevel folketalet ned med 7,7 prosent.

Det meste av busetjinga finst i og nær administrasjonssenteret Rjukan, elles rundt tettstadene Miland og Austbygde.

I kommunen blir det drive ein del jord- og skogbruk. Avverking i skogen er grunnlaget for ein viss trevareindustri.

Tinn kommune har dei siste 100 åra utvikla seg frå eit avstengt bygdesamfunn til ein tradisjonsrik og moderne industrikommune med Rjukan by som senter. Dette kjem særleg av kraftutbygginga og Norsk Hydros verksemd.

Heile kommunen har tradisjonelt vore avhengig av arbeidsplassane i industrien på Rjukan. I 1960-åra overførte Norsk Hydro ein aukande del av verksemda si til Porsgrunn. Industrien blir i dag prega av kjemisk industri og verkstadindustri. Det er òg mange sysselsette i produksjon av metall, grafiske produkt og næringsmiddel.

Turismen er i sterk vekst i Tinn, basert dels på Rjukans viktige industri- og krigsminne, dels på fjellområda. I seinare år er store område lagt ut til hyttebygging, og Tinn har utvikla seg til ein stor hyttekommune med 3557 hytter og fritidsbustader (2022). I perioden 2006-2022 auka talet på hytter med 46 prosent.

Tinn er Telemarks største og Noregs sjuande største kraftkommune, med ein gjennomsnittleg årsproduksjon på 3114 gigawattimar (GWh) per 2016. Det er ni kraftverk i kommunen, høgaste fallhøgd er 823 meter. Kraftverka med høgast snittproduksjon er Vemork kraftverk (i drift frå 1971), Såheim kraftverk (1915), Mår kraftverk (1948), Mæl kraftverk (1957) og Frøystul kraftverk (1995).

Rjukan Arbeiderblad kjem ut fem dagar i veka og hadde i 2016 eit opplag på 1910.

Fylkesveg 37 går frå Kongsberg via Gransherad på vestsida av Tinnsjå opp Vestfjorddalen gjennom Rjukan til Rauland og Vinje, der han møter E134. Fylkesveg 364 går frå Ormemyr på fylkesveg 37 aust og nord for Tinnsjå gjennom Hovin, Tinn Austbygd og Atrå til Mæl på fylkesveg 37. Sommarvegar over fjellet gjennom Tuddal til Sauland og frå Austbygde over høvesvis Imingfjell til Uvdal og Vegglifjell til Veggli, dei to sistnemnde i Numedal.

Norsk Industriarbeidermuseum på Vemork er eit spesialmuseum for vasskraft og elektrokjemisk industri i Noreg. Det viser arbeids- og levevilkår i 1930-åra, og dessutan tungtvassaksjonen under andre verdskrigen, som viser til ein av dei viktigaste sabotasjeaksjonane som Vemork kraftstasjon var utsett for. I 1943 sprengde norske motstandsfolk Vemork for å stoppe den tyske produksjonen av tungtvatn, som vart brukt i utviklinga av atomvåpen. Til museet høyrer òg den gamle kraftstasjonen med røyrgate i dagen. Vemork var i 1911 eit av dei største kraftverka i verda. Industriarbidermuseet inngår i verdsarvsenteret Rjukan-Notodden industriarv.

Gaustatoppen, som ein kan nå anten til fots eller ved å ta Gaustabanen inne i fjellet, har den vidaste utsikta i landet. Frå den tronge Vestfjorddalen går Krossobanen, den første taubanen i Europa, opp til 886 meter over havet, eit utgangspunkt for turar innover Hardangervidda. Gaustablikk Høyfjellshotell, som i 1970 starta som ei lita fjellstove, består i dag av hotell, leilegheiter, hytter og eit komplett skisenter. Lengst nordvest når kommunen inn til Hardangervidda nasjonalpark. Dal kyrkje på Dale frå 1775 vart ombygd 1842 og sist restaurert i 1960–1962 under leiing av Stephan Tschudi-Madsen. Rjukan kyrkje er ei steinkyrkje frå 1915.

Tinn høyrer til Sør-Øst politidistrikt, Telemark tingrett og Agder lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Kongsbergregionen saman med Flesberg, Hjartdal, Kongsberg, Nore og Uvdal, Notodden, Rollag og Sigdal.

Tinn kommune svarer til dei fire sokna Atrå/Mæl, Austbygda, Hovin og Rjukan i Øvre Telemark prosti (Agder og Telemark bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Tinn til Øvre Telemarken fogderi i Bratsberg amt.

Kommunevåpenet (godkjent i 1994) har fem blå dropar, 3 mot 2, mot ein sølv bakgrunn. Dette symboliserer vasskraft.

• Telemark
• Vestfold og Telemark

• Tinn kommune sine nettsider
• Norsk Industriarbeidermuseum
• Kommunefakta Tinn – SSB
• Geologiske kart – NGU

• Dahl, Helge: Rjukan, 2. utg., 1988-2000, 3 band. Les på nb.no: Band 1 Band 2 Band 3
• Einung, Halvor H.: Tinn soga, 1926-1942, 2 band. Band 1 Band 2
• Sauro, Herbjørn K.: Hovin-soga, 1987.