afroasiatiske språk

Utforskinga av dei afroasiatiske språk tok til med semittisk. Den nordafrikanske jødiske grammatikaren Jahuda ibn Quraisj (arabisk Jahūda ibn Qurajš ﻳﻬﻮﺩة ﺑﻦ ﻗﺮﻳﺶ‎), som levde på 800-talet, blir rekna som ein av grunnleggjarane av samanliknande semittisk språkvitskap. Han kunne både hebraisk, arameisk og arabisk og såg likskapen mellom dei i ordtilfang og grammatikk. I tillegg skreiv han om likskap i ordtilfang mellom desse semittiske språka og berbersk.

Den franske matematikaren og filologen Guillaume Postel (1510–1581) skreiv om likskapen mellom hebraisk, arameisk og arabisk. Til denne lista av semittiske språk la den tyske språkforskaren Hiob Ludolf (1624–1704) dei to etiopiske – eller etiosemittiske – språka amharisk og ge'ez.

Det var ikkje før i 1781 at den tyske historikaren August Ludwig von Schlözer gav desse (1735–1809) språka namnet semittisk, etter den eldste sonen til Noah, Sem; jamfør 1. Mosebok 7,13: «Nett på denne dagen gjekk Noah og sønene Sem, Ham og Jafet inn i arka saman med kona til Noah og dei tre svigerdøtrene hans.»

Utover på 1800-talet var det fleire forskarar som såg ein likskap mellom semittisk og ein del språkgrupper i Afrika. Den franske semittologen Ernest Renan (1823–1892) skal ha vore den første, i 1855, til å kalle desse afrikanske språkgruppene for hamittisk, etter den nest eldste sonen til Noah.

Det var likevel lenge usemje om kva grupper hamittisk omfatta. Då den austerrikske språkforskaren Friedrich Müller (1834–1898) gav ut Grundriss der Sprachwissenschaft (1876–1887), innførte han nemninga hamitto-semittisk, der hamittisk omfatta berberske språk og dei til då kjende kusjittiske språka. Den tyske egyptologen Richard Lepsius (1810–1884) tok også med hausa i ei eiga hausa-berbersk gruppe, men i tillegg inkluderte han nama (hottentottisk) og maasai.

Eit problem ved desse tidlege analysane var at dei ikkje berre bygde på språkvitskaplege kriterium, men også på genetiske og antropologiske. Dette kom klårast til uttrykk i verket Die Sprachen der Hamiten 'Språka til hamittane' (1912) av den tyske språkforskaren Carl Meinhof (1857–1944), som argumenterte for at hamittane – som for han omfatta ikkje berre dei gruppene Richard Lepsius nemnde (sjå førre avsnitt), men også fulanarane – var eit afrikansk herrefolk, som han ikkje berre karakteriserte med språkvitskaplege kriterium, men òg med levemåte (storfenomadar) og antropologiske drag (opphavleg kvite folk) som skulle skilje dei frå andre afrikanarar.

Den franske etnografen og språkforskaren Mauric Delafosse (1870–1926) var kritisk til ideen om at den såkalla hamitto-semittiske språkfamilien hadde to hovudgreiner, semittisk og hamittisk, og føreslo heller ei inndeling i fleire greiner i ein afroasiatisk familie. Dette nye namnet slo likevel ikkje igjennom før det blei føreslått på nytt i 1950, med same argumentasjon, av den amerikanske språkforskaren Joseph H. Greenberg. Greenberg delte i boka The Languages of Africa (1963) familien i fem greiner: semittisk, egyptisk, berbersk, kusjittisk og tsjadisk. I motsetnad frå tidlegare forskarar bygde Greenberg berre på reint språklege kriterium.

I Sovjetunionen / Russland er det vanleg å bruke nemninga afrasiske språk (russisk afrazijskie jazyki афразийские языки) i staden for afroasiatiske språk; jamfør til dømes boka Afrasian languages (1988) av den russiske språkforskaren Igor M. Diakonoff (1915–1999).

I 1969 argumenterte den amerikanske språkforskaren Harold C. Fleming for at dei språka som Greenberg klassifiserte som vestkusjittiske (ei undergruppe av kusjittisk), i staden utgjer ei sjølvstendig grein av afroasiatisk. I 1974 gav han denne greina namnet omotisk. Den nye klassifikasjonen slo raskt igjennom, men nokre forskarar stiller spørsmål ved om desse språka er afroasiatiske i det heile.