Skrog på fartøy til sjøs er den delen av konstruksjonen som held det flytande og blir ofte kalla den vanntette kroppen på skipet. Grovt sett er eit skrog delt inn i akterdel, baug, skrogsider, dekksline, vannline og kjøl. Nokre skrog kan vere opne i toppen som til dømes joller, mens andre skrog er lukka, som seglbåtar rekna for havsegling, til dei større skipa med overbygg, styrhus, skorsteinar og liknande.
Ulike skrog blir konstruert ut frå kva dei skal bli nytta til. Det vil seie at ein kvar konstruksjon er eit kompromiss mellom kostnadar, bruksområde, sjøeigenskapar og særskilde tekniske omsyn. Variasjonen av skrog vil derav strekka seg frå lekterar som er flate og firkanta, til smale og skarpe skrog for båtar med høg fart, eller avrunda skrog med dypstikkande kjøl for seglbåtar som treng stabilitet i vind. Fleire fartøy har også dobbeltskrog, som er typisk for ein del hurtigbåtar og servicefartøy langs norskekysten. Trippelskrog er også brukt på seglbåtar konstruert for høg fart.
Dei større frakteskipa med eit moderne stålskrog er konstruert med vasstette mellomdekk og skott. Det skil eit skrog inn i ulike seksjonar, som kan bli stengde av dersom det kjem inn vatn. Den øvrige konstruksjonen er sett saman av ein kjøl i botn av skroget, spant som reiser seg frå denne og fungerer som eit skjelett for skroget, berande bjelker på tvers og eventuell ekstra konstruksjon for å stiva av skroget. Tidlegare hadde skip kun eitt ytre skrog, men moderne skip har doble skrog ytterst.
Treskrog har ein del av dei same hovudprinsippa som moderne stålskrog har, men det ytre laget er treplankar, gjerne kalt hud. Desse er enten lagt inntil kvarandre, eller i eit overlappande mønster som blir kalla for kravell- eller klinkbygging. Tradisjonelt sett har dei også eit for- og akterspant som reiser seg frå kjølen på fartøyet. Andre fartøy med til dømes glasfibermateriale og liknande, er som regel støypt ferdig for vidare produksjon av fartøyet sin øvrige konstruksjon.
Historisk sett strekk tradisjonen rundt skrogbygging seg frå eksperimentelle metodar som til dømes Colin Archers polarskute Fram, eller Thor Heyerdahls balsaflåte, Skjold-klassens fiberplast, eller meir tradisjonelle metall- og treskrog. Det finst derfor ikkje éin konkret metode for å byggja eit skrog, men derimot ulike teknikkar ut frå eit kost-nytte-perspektiv.
Det er i hovudsak tre grunnvariantar av skrog. Eit deplasementskrog er det klassiske skroget som ligg i vatnet og held seg oppe kun ved hjelp av oppdrifta. Vatnet blir flytta bort og skapar meir friksjon enn dei to andre variantane. Eit deplasementskrog er ofte den tyngste skrogtypen.
Eit planande skrog er konstruert for å løfta seg frå vatnet ved ei viss fart, og berre ein liten del av fartøyet har kontakt med overflata. Fordelen med denne varianten er at skroget ikkje blir utsett for friksjon frå vatnet på samme vis som eit deplasementskrog. Kjølen og undersida av slike skrog er ofte flatare enn klassiske skrogtypar. I grovare sjø kan planande skrog ofte ha vanskar med å flytta seg effektivt i ei retning fordi dei treng eit relativt flatt underlag for å oppnå den planande effekten.
Ein tredje variant er det halvplanande skroget som delvis løftar seg frå vatnet, men vekta av fartøyet blir også støtta av oppdrifta til skroget.
Diverse utstyr blir montert på skroget ut frå bruken. Stort sett vil alle skrog ha eit ror med mindre det er konstruert for utenbordsmotorar eller hekkaggregat, større skrog har også eit utspring under baugen som blir kalla for bulb. For å stabilisera nokre skip, kan ein montera korte og avlange vingar eller finner på skroget som vil stabilisere det under fart. Andre skrog, gjerne seglbåtar har ein senkekjøl som kan bli heva på grunn av is i vatnet, eller navigering i grunne havneområde.
Store norske leksikon
Kommentarer
Kommentaren din publiseres her. Fagansvarlig eller redaktør svarer når de kan.
Du må være logget inn for å kommentere.