Herbjørg Wassmo

Herbjørg Wassmo har ei særmerkt, poetisk og kraftfull forteljarstemme, og bøkene hennar er eit viktig bidrag innanfor den realistiske og modernistiske forteljetradisjonen. Forfattaren har eit særleg auge for sårbare karakterar, og for kampen for menneskeverd og rettferd. Barnet som ser, men som sjølv ikkje vert sett, er eit tema som forfattaren stadig vender tilbake til. Ofte er det eit kvinneperspektiv i tekstane. Wassmo tematiserer skam, skuld, frigjering, hemn, tilgiving og forsoning. Oppvekst, kvinneliv og barsk nordnorsk røyndom er raude trådar i forfattarskapen.

Etter at ho debuterte med diktsamlinga Vingeslag i 1976, kom samlinga Flotid året etter. Der er dikta delvis skrivne på dialekt. Den første romanen, Huset med den blinde glassveranda, kom i 1981, og med den fekk Wassmo det litterære gjennombrotet sitt.

Huset med den blinde glassveranda er det første bindet i trilogien om Tora. Med Det stumme rommet (1983) og Hudløs himmel (1986) vart forteljinga om tyskarungen Tora fullført. Tora er ei ung jente med ein vanskeleg arv, ho er tyskarunge i etterkrigstida i Nord-Noreg og vert seksuelt misbrukt av stefaren sin. Romanen fortel om kampen hennar for å overleve og utvikle seg i oppveksten, og om skamma og vanskane som følgjer med det å være tyskarunge. Tora-trilogien er òg ei svært frodig og naturalistisk skildring av livet og menneska i eit lite øysamfunn nordpå og er ei spennande skildring av denne tidsepoken.

Første bind i Wassmo sin neste trilogi, Dinas bok, kom i 1989. Handlinga er lagd til ein travel handelsstad i Nord-Noreg rundt 1850. Den berande karakteren Dina er alt det Tora ikkje er: handlekraftig, maktglad og eigenrådig, ei urkraft som bryt dei strenge normene i samtida om kva ei kvinne kan gjere. Reinsnes heiter handelsstaden der den dominerande Dina styrer forretningar, menn og arbeidsfolk som det passar henne. Som Tora har Dina hatt dramatiske og øydeleggjande barndomsopplevingar, som pregar personlegdomen hennar livet ut.

Bok nummer to, Lykkens sønn (1992), handlar mest om Benjamin, son til Dina, som studerer medisin i København. Han var som gut vitne til at Dina skaut ein av elskarane sine, men for å beskytte mora si laug han og sa at drapet var eit uhell. Skuldkjensla pregar han som vaksen og påverkar dei vala han tek i livet.

I Karnas arv (1997) vert trådane samla med ein ny generasjon på Reinsnes. Dina-trilogien er kjenneteikna av saftige miljøskildringar, fargerik biletbruk og er ispedd sitat frå Bibelen. Som i Tora-trilogien vert svik, val, offer- og skuldproblematikk gjennom fleire generasjonar tematisert. Filmen Jeg er Dina, som er basert på Dinas bok, kom i 2002.

I 2017 kom ei fjerde bok i serien om Dina, Den som ser.

Romanen Et glass melk takk (2006), er ein viktig kommentar til styresmaktene sine mangelfulle tiltak mot menneskehandel. Dei to romanane Hundre år (2009) og Disse øyeblikk (2013) er delvis sjølvbiografiske. Wassmo har brukt familiehistoria si, oppveksten og sitt eige liv som råmateriale for diktinga. Og ho har òg skrive om faren som misbrukte henne seksuelt som barn.