Magnhild Haalke

Haalke har eit skarpt auge for korleis barn vert forma av menneska rundt seg. I Allis sønn bur Elling saman med mora i farmora og farfaren sitt hus. Faren er til sjøs, farfaren er utilnærmeleg og farmora full av spitord mot Alli. Men éin ting er dei samde om, dei vil at guten skal te seg som andre ungar. Difor må han slutte å rime og tulle med ord og kome med uventa kommentarar. For mora gjeld det å redde familien si ære ved å plukke av sonen alt som skil han frå naboungane.

I Røsten er Peder det forsømte barnet som det går gale med. Når han som vaksen vert spurd om han hadde ein ussel barndom, svarer han nei, det var ingen ussel barndom, for det var ingen barndom. Han fekk aldri lov til å vere liten.

Haalke si litterære bragd er å vise korleis omgivnadene er med på å drive gutane utfor stupet. Ho tar barna sitt perspektiv og er krass mot dei vaksne som ikkje vil sjå barna som dei er, som berre vil oppdrage, ikkje oppdage dei.

Haalke sine barneportrett er nært knytte til mødrene sin handlemåte. Dei mødrene ho skriv om, høyrer til ein generasjon som vart tukta til lydnad, til kvinner som aldri krev, berre gir. I Grys saga får ho fram korleis undertrykte mødrer skaper undertrykte døtrer, og at dei som veks opp med hogg og slag, fører uskikken vidare.

Løysinga, seier Haalke, er å gi unge jenter obligatorisk opplæring i morsyrket. Mødrer må vere kunnige, ikkje berre kjærlege, og dei må få løn av staten for det viktige arbeidet dei gjer. I 1946 heldt ho radioforedrag om den nye morsrolla, der ho hevda at kvinnene sin liga for fred og lykke må starte i barnesinna. Foredraget vekte stor merksemd, og Haalke vart invitert til å tale i inn- og utland. Mange norske byar fekk besøk av henne, og foredraget vart trykt som Kan vi bygge en bedre menneskeslekt? (1946).

Haalke meiner ikkje at alle kvinner skal verte mødrer, eller at mødrer skal bruke all si tid heime. Tvert om ivrar ho for at dei må ha eit eige yrke. Sjå på ekteskapa, seier ho, dei går best der begge har arbeid og er økonomisk uavhengige av kvarandre. I 1940 vann ho ein nordisk førstepris for beste yrkeskvinneroman, Trine Torgersen. Boka er eit kampskrift for yrkeskvinner, der Haalke bakar inn mange av sine eigne erfaringar som underbetalt lærarinne.

I bøkene om Serina følgjer vi ei kvinne som bryt med den tradisjonelle kvinnerolla. Serina er kunstnar, og for å konsentrere seg om kunsten går ho frå ektemannen. Det er eit tungt val å ta. Tematisk knyter forteljinga om Serina seg til forteljinga om Allis sønn. Haalke viser at kunstnarsinnet kan vere like sårbart som barnesinnet. Å vere annleis kostar, både for barnet og den vaksne.

Haalke var 50 år då ho debuterte litterært, men var ein høgproduktiv og høgt skatta forfattar resten av livet.

I 2014 vart det reist ein statue av Haalke utanfor biblioteket i Vikna. Ho var gift med Hjalmar Haalke.

• Aas, Lars: Trønderne i moderne norsk diktning, 1942, 177-88 (bibliografi: 248)
• Jünge, Åke: "Ein forfattar stig fram" i Nord-Trøndelag historielag. Årbok 79 (2002), 19-51 («Bibliografi over Magnhild Haalke sine bøker»: 48-51)
• Irene Engelstad: «Fortidens forfatter». Klassekampen 23.2.2019
• Magnhild Folkvord: Der livet brenn. Ein biografi om Magnhild Haalke. Oslo 2019
• Magnhild Haalke: Mot nytt liv. Oslo 1978
• Magnhild Haalke: Allis sønn. Oslo 1992
• Bernhard Ellefsen: «Et glemt mesterverk», morgenbladet.no, publisert 10.4.2015: https://morgenbladet.no/boker/2015/et_glemt_mesterverk (krev abonnement) [lesedato 2.4.2019]
• Philip Houm: «Magnhild Haalke», Norges litteratur. Fra 1914 til 1950-årene. Digital utgåve, nb.no: https://www.nb.no/nbsok/nb/02d74f6cde419ef5f49eb3064d943927?index=11#395
• Jeanne Terjesen: Allis sønn – «særbarnets tragedie»? Oslo 1981. Digital utgåve, nb.no: https://www.nb.no/nbsok/nb/de47f7e028d457579abf177f3dc5e4cb?index=38#1

• Magnhild Haalke i Norsk biografisk leksikon