Kaare Fostervoll

Fostervoll tok examen artium i Kristiansund i 1910 og deretter lærarskuleeksamen i Volda. Etter fleire år som folkeskule- og folkehøgskulelærar rundt omkring i landet drog han til Kristiania for å studere ved universitetet. Han vart cand.philol. i 1927 med ei hovudoppgåve i historie om «arbeidarskandinavismen». Fostervoll var ein aktiv student og var mellom anna formann i Studentmållaget 1919–1920 og i Studentersamfundet hausten 1923 – som den første målmannen nokon gong. Han var sosialist og tilslutta Norges Socialdemokratiske Arbeiderparti før partisamlinga i 1927.

Etter studia drog Fostervoll til Nordfjord, der han var rektor ved Firda Gymnas i 11 år. Frå 1938 var han rektor ved Ålesund offentlige høyere almenskole, men vart etter press frå NS-hald avsett i 1941 (sjå lærarstriden). Etter andre verdskrig gjekk han for fullt inn i politikken og vart vald inn som stortingsrepresentant for Arbeidarpartiet for byane i Møre og Romsdal i 1945. Han var kyrkje- og undervisningsminister i Einar Gerhardsens første og andre regjering, i åra 1945–1948.

Fostervoll stod sentralt i norsk folkeopplysing på 1900-talet, med sitt livslange virke for skule og kringkasting. Som ung rektor var han aktiv i den sentrale skulepolitikken, både som medlem av Plankomiteen for den høgre skulen og det overordna nasjonale Undervisningsrådet. Fostervoll arbeidde for eit differensiert system med realskular, yrkesskular, folkehøgskular og framhaldsskular etter den sjuårige einskapsskulen, og han meinte at gymnaset ikkje kunne vere ein skule for alle.

Som kyrkje- og undervisningsminister stod Fostervoll bak opprettinga av Statens lånekasse for studerande ungdom og Samordningsnemnda for skuleverket, i tillegg til det andre universitetet i Noreg – Universitetet i Bergen.

Også leiinga av NRK vart fastlagd i Fostervoll si tid som statsråd. Spørsmålet var om leiinga i første rekkje skulle ha journalistisk eller administrativ kompetanse. Tanken om at kringkastinga burde leiast av ein person som hadde det øvste ansvaret både for program og administrasjon – ein samlande kulturpersonlegdom som sameinte kulturell innsikt med administrativt skjønn – hadde lege på bordet sidan før andre verdskrigen. Ein slik kringkastingssjef vart det først noko av då Kyrkje- og undervisningsdepartementet – leidd av statsråd Fostervoll – stilte seg bak tanken i 1948. Trass i motstand i styret for NRK dreiv Fostervoll saka fram til lovendring.

Tre dagar etter at lovendringa vart sett i verk 25. juni 1948, gjekk han ut av regjeringa og vart sjølv utnemnd til den første kringkastingssjefen i landet. Fostervoll var den første i ei lang rekkje kringkastingssjefar med bakgrunn frå Arbeidarpartiet, og det var bak i kulissane i partiet at det vart avgjort kven som skulle få stillinga. Sjølv ønskte Fostervoll å verte sitjande i regjeringa til Gerhardsen, men bøygde seg for eit samrøystes sentralstyre i partiet. Dei ønskte ein av sine eigne kulturpolitikarar på toppen i NRK.

Kringkastinga hadde ei språkleg oppgåve som normskapande instans, og med målmannen Fostervoll som leiar vart NRK konsolidert som samnorsken sitt andre «hovudinstrument», i tillegg til skulen.

Fostervoll ga i 1935 ut Arbeidarskandinavismen i grunnleggingstida, var medarbeidar i Stortingets historie 1814–1964 og redigerte festskriftet Mot rikare mål. Den norske folkehøgskulen 1864–1964 (1964). Som pensjonist gav han mellom anna ut boka Norges sosialdemokratiske Arbeidarparti 1921–1927.

• Kaare Fostervoll i Norsk biografisk leksikon
• NRK
• massemedium i Noreg

• Almenningen, Olaf o.fl. (red.): Målreising i 75 år. Noregs mållag 1906–1981. Oslo 1981
• Boyesen, Einar o.fl. (red.): Festskrift til Kaare Fostervoll på 70-årsdagen. Oslo 1961
• Dahl, Hans Fredrik og Bastiansen, Henrik G.: NRKs historie, bd. 3: Over til Oslo. NRK som monopol 1945–1981. Oslo 1999
• Gjærde, Asbjørn: «Den første kringkastingssjefen», i Kjølås, Harald (red.): 100 år 100 navn. Personer som har preget hundreåret på Nordvestlandet. Ålesund 2000
• Slagstad, Rune: De nasjonale strateger. Oslo 1998