Austblokka

Sentralt i prosessen fram mot blokkdanninga i Europa stod den gradvise delinga av Tyskland, som enda opp i to statar i 1949; Aust-Tyskland og Vest-Tyskland. Same året vart NATO etablert, og i 1955 kom det austlege motstykket Warszawapakta.

Dette var det militærpolitiske uttrykket for blokkdanninga, og austblokka vart nå meir eller mindre brukt synonymt om dei landa som var med i Warszawapakta.

Under den kalde krigen vart uttrykket den kommunistiske blokka også brukt om kommunistiske land utanfor Europa som var allierte med Sovjetunionen, først og fremst Kina etter revolusjonen i 1949. Men den vestlege førestillinga om ei massiv kommunistisk blokk vart sprengd då det store skismaet mellom dei to kommunistiske stormaktene vart synleg ved inngangen til 1960-talet.

I utgangspunktet vart også Jugoslavia og Albania rekna med til austblokka, men det mista meining då Jugoslavia braut med Sovjetunionen på slutten av 1940-talet, og seinare også Albania, som orienterte seg mot Kina etter brotet med Sovjetunionen. På slutten av 1960-talet byrja Romania å føra ein sjølvstendig politikk.

Etter Josef Stalins død i 1953 vart det eit lettare klima internasjonalt og internt i austblokka, med tendensar til liberalisering. Men Sovjetunionen sette klare grenser for kor langt dei austeuropeiske landa kunne frigjera seg, noko som vart demonstrert ved invasjonane i Ungarn i 1956 og Tsjekkoslovakia i 1968.

Den skarpe todelinga i Europa vart noko neddempa etter gjennomslaget for forbundskanslar Willy Brandts austpolitikk ved inngangen til 1970-talet, då dei tyske statane gjensidig anerkjende kvarandre.

Men det var frå 1989 at austblokka heilt opphøyrde, først ved at Polen og Ungarn markerte sjølvstende, så ved Berlinmurens fall i november, deretter ved at alle statane i Aust-Europa kvitta seg med sine kommunistiske regime i løpet av 1990. Warszawapakta vart formelt oppløyst 1. juli 1991, og Sovjetunionen gjekk i oppløysing i desember 1991.

• Vestblokka
• Berlinmuren
• Warszawapakta
• den kalde krigen