Norsk Bladmannalag

Artikkelstart

Norsk Bladmannalag er organisasjon skipa i 1913 for å fremje aviser og blad på nynorsk. Laget oppretta pressekontor, stod for den første journalistutdanninga her i landet og lanserte tanken om nynorskleksikonet Norsk Allkunnebok.

Norsk Bladmannalag var ein samskipnad for å fremje nynorsken, særleg aviser og blad på nynorsk, og for å betre vilkåra for dei som arbeidde i den nynorske pressa. Initiativet vart teke av Hans Aarnes i januar 1913, og 6. juli 1913 vart laget skipa under årsstemnet til Noregs Ungdomslag i Skien. Medlemer kunne vere fastlønte journalistar i reine nynorskblad, medhjelparar i slike blad og eigarar og driftsstyrarar i blada.

Ved skipinga i 1913 hadde laget 24 medlemer, ved utgangen av året hadde talet vakse til 42, og i 1938 var det 46 medlemer. Hans Aarnes var formann 1913–1928, Einar Breidsvoll 1928–1936 og Agnar Skeidsvoll 1936–1941. Ludvig Botnen tok over fram til 1952, deretter var Ludvig Jerdal formann i 26 år. Det er i dag lite aktivitet i laget. Bladmannalaget var frå byrjinga av med i Noregs Mållag.

Pressekontor, journalistutdanning og reisestipend

I 1914 vende Bladmannalaget seg til regjeringa og bad om at nynorskblada skulle få dei offentlege lysingane på nynorsk. I 1919 skipa laget Norsk Pressekontor i samarbeid med Noregs Mållag og Noregs Ungdomslag. Kontoret omsette meldingar frå Norsk Telegrambyrå til nynorsk og sende elles ut stoff på nynorsk, særleg frå Stortinget, regjeringa og offentlege kontor. I 1928 endra kontoret namn til Norsk Bladkontor.

Laget oppretta i 1919 Bladmannaskulen, med Hans Aarnes som styrar. Det var den første journalistutdanninga i landet. To kull på til saman 18 elevar følgde kursa, som var på åtte månader. I 1921 måtte skulen av økonomiske grunnar leggje om til brevskule, som Hans Aarnes deretter dreiv for eiga rekning. I alt fekk 162 elevar opplæring gjennom Bladmannaskulen.

Frå 1919 delte Bladmannalaget ut årlege reisestipend, og medlemene fekk pressekort som gav tilgjenge til framsyningar på Det Norske Teatret og arrangement i målrørsla og i ungdomslaga.

Målprogram

Frå 1915 sette Bladmannalaget opp målprogram ved kvart stortingsval. Programma fremja mellom anna krav om nynorsk i skulen, lover på nynorsk, nynorsk frå offentlege kontor og fireårige gymnas for bygdeungdom. I 1918 stilte Bladmannalaget krav om nynorsk som einaste riksmål i landet. Framlegget vekte strid, fekk støtte i Vestlandske Mållag, men ikkje i Noregs Mållag før i 1921.

Framlegg om nynorsk leksikon

I 1918 hadde Norsk Bladmannalag teke initiativ til eit nynorsk leksikon. Lars Hjelle, redaksjonssekretær i Gula Tidend, tok opp saka. Albert Joleik foreslo namnet Norsk Allkunnebok. Men først i 1948, då Hans Aarnes var leiar for Fonna Forlag, vart tanken røyndom.

Fram til okkupasjonen i 1940 arbeidde Norsk Bladmannalag godt. Etter krigen høyrde ein lite til det, og i dag er laget ikkje stort meir enn eit namn, eit styre og ein bankkonto.

Les meir i Store norske leksikon

Litteratur

Anton Aure og Hans Aarnes: Norskt Bladmannalag gjenom 10 aar – 1913–1923. Dei norske bladi gjenom 65 aar 1858–1923. Biografiar av norske bladmenn. Bjørgvin 1923
Per Håland: «Den nynorske pressa», i Olaf Almenningen mfl. (red.): Målreising i 75 år. Noregs Mållag 1906–1981. Oslo 1981
Per Håland (red.): Gula Tidend i 75 år. Bergen 1979
Norhild Joleik: Identitet, nasjon og profesjon. Albert Joleik si redaktørrolle i eit motkulturelt og profesjonssosiologisk perspektiv. Hovudoppgåve ved Universitetet i Bergen 2002
Agnar Skeidsvoll mfl. (red.): Norske bladmenn og norske blad. 25 års skrift for Norsk Bladmannalag og ei 80 års norsk bladsoga. Bergen 1938
Odd Strand: Bergensk presse i tre århundrer. Bergen 1999

Kommentarer

Kommentaren din publiseres her. Fagansvarlig eller redaktør svarer når de kan.

Du må være logget inn for å kommentere.

Fagansvarlig for Journalistikkens organisasjoner

Kristin Skare Orgeret

OsloMet – storbyuniversitetet