Anne Karin Elstad

Då Anne Karin Elstad debuterte med romanen Folket på Innhaug, skreiv ho seg inn i den realistiske tradisjonen til forfattarar som Sigrid Undset, Olav Duun og Vera Henriksen. Handlinga i slektsromanane om Innhaug-folket og hovudpersonen Magret går føre seg i eit konkret norsk miljø, og dei historiske motiva i bøkene viser at menneska står overfor dei same utfordringane på 1800-talet som i Elstad si samtid.

I dei to første banda, Folket på Innhaug (1976) og Magret (1977) er handlinga lagd til Kvikne-traktene i dei første tiåra på 1800-talet. Hovudpersonane, Oline Innhaug og den uekte dottera hennar, Magret, er kvardagsmenneske som får kjenne den mørke sida av bygdemiljøet då møtet deira med kjærleiken bryt med normene i samtida. Konflikten mellom kvinner sine eigne behov og samfunnet sine forventningar i eit mannsdominert bygdemiljø er eit viktig tema i forfattarskapen. Bodskapen er at einskildmennesket sjølv har eit etisk ansvar og må handle i tråd med det. I Nytt rotfeste (1979) og Veiene møtes (1980) følgjer vi lagnaden til Magret, og handlinga er no lagd til Nordmøre og Valsøyfjord.

Romansyklusen på fire band kombinerer psykologisk innsikt, detaljerte naturskildringar og kulturhistorie. For å gjere historia om Innhaug-folket meir realistisk, nyttar Elstad autentiske motiv som slektshistorie, religion, folkemusikk og arkitektur, medan ho gjennom språket nyttar eit dialektfarga bokmål med lokale ord og uttrykksmåtar.

Alle hovudpersonane i Elstad sine romanar er kvinner. I Senere, Lena (1982) og Sitt eget liv (1983) skriv ho om frigjering og kvinnekamp i Noreg i tiåra etter andre verdskrigen. For dagene er onde (1985), som òg er filmatisert (1990), handlar om kvinnerolla i tronge bygdemiljø, medan Maria, Maria (1988) drøftar ein mogleg samanheng mellom hjerneslag og hormonbehandling ved norske sjukehus. Elstad vart sjølv ramma av slag, noko som vart ein inspirasjon for denne romanen.

I dei fire romanane om Julie (1993–2000), nyttar Elstad på nytt eit historisk tablå på Nordmøre og i Romsdal – denne gongen frå første halvdel av 1900-talet. I dei fire bøkene, Julie (1993), Som dine dager er (1995), Lenker (1998) og Fri (2000), vert samfunnsspørsmål kopla saman med mellommenneskeleg tematikk. I eit konservativt og tradisjonsbunde bondemiljø kjempar Julie for å leve ut sine eigne forventningar og draumar. Det er ein tematikk vi òg finn i romanen Odel (2003).

Elstad nyttar mykje sjølvbiografisk materiale i forfattarskapen sin, og i 2006 skreiv ho Hjem, som er ein open sjølvbiografisk roman frå ungdomstida hennar på garden Hestnes i Valsøyfjord.

Ho skreiv på bokmål gjennom heile den skjønnlitterære forfattarskapen, men for å gjere handlinga meir realistisk, nytta ho lokale ord og uttrykk og dialekt i dialogane. I 1989 skreiv Elstad på nynorsk i praktboka Eg helsar deg, Nordmør, som er ei personleg hyllest til det ho kallar eit barndomsparadis.