gbaya (språk)

Språket har sju korte og sju lange orale vokalar, det vil seie i e ɛ a ɔ o u, ii ee ɛɛ aa ɔɔ oo uu, og fem korte og fem lange nasale vokalar, det vil seie i̧ ȩ ɛ̧ a̧ ɔ̧ o̧ u̧, i̧i̧ ȩȩ ɛ̧ɛ̧ a̧a̧ ɔ̧ɔ̧ o̧o̧ u̧u̧.

Talet på konsonantar er 30: p t k kp ʔ b d g gb ɓ ɗ mb nd ŋg mgb m n ny ŋ ŋm f s h v z l vb r w y. Den labiodentale flappen vb [ⱱ] finst i nokre språk i Sentral-Afrika, men er elles berre kjend i språket sika på øya Flores i Indonesia. Dei labial-velare konsonantane gb kp mgb ŋm er vanlege i Sentral-Afrika og Vest-Afrika, men er elles sjeldne i verda, bortsett frå i mange språk på den vestlege dele av Ny-Guinea og i nokre språk i Søraust-Asia, som vietnamesisk.

Gbaya er eit tonespråk, som dei fleste afrikanske språk sønnanfor Sahara. Språket skil mellom ein høg tone (merkt med akutt-aksent, ´) og ein låg tone (ikkje merkt). Korte vokalar har éin tone kvar, lange vokalar har to tonar, som kan vere forskjellige eller like:

• yí 'auge'
• yi 'vatn'
• dáá 'fornærmande'
• dáa 'far'
• daá 'fornærma'

I gbaya er S-V-O (subjekt–verbal–objekt) den normale leddstillinga i ei setning. Grammatiske kategoriar knytte til verbet er uttrykte som ein partikkel føre eller eit suffiks etter verbet, som i desse eksempla:

'Dei reparerte bilen'

'Eg skal reparere bilen'