Olav Sande

På Stord vart Sande engasjert i målsaka. Til liks med fleire bondefødde lærarar i samtida var han aktiv i fråhaldsarbeid, folkevæpningslag, frilynt ungdomsarbeid og venstrepolitikk. På søndagar utan gudsteneste heldt han møte med andakt i skulestova, og om vintrane arrangerte han ofte kveldsskule for ungdom.

Då Vestmannalaget i 1880 lyste ut ein konkurranse om den beste bibelsoga på landsmål, var Sande ein av dei som sende inn manuskript, utan å vinne. Seinare fekk han nyss om at lærarane i juryen hadde tykt best om hans utkast, og han forkorta og forbetra manuskriptet i samråd med mellom andre Matias Skard og Elias Blix. Boka kom ut på Samlaget og vart godkjend til skulebruk i 1895.

Heilt frå dei første læraråra skreiv Sande mykje i fleire aviser og tidsskrift, og i 1889 gav han ut forteljinga Innestengt.

Sande samla folkeminne og gav ut to band med segner frå Sogn. Frå tidleg i 1890-åra samla han folketonar, og frå 1899 fekk han statsstøtte til dette arbeidet. I dei fem tonesamlingane hans finn vi i tillegg til tradisjonsstoff også ein god del eigne komposisjonar. Mellom kjende tonar av Sande er «Himmelske Fader» og «Det stig av hav eit alveland».

• folkediktning

• norsk folkemusikk

• Halse, Per (2011): Gudsord og folkespråk. Då nynorsk vart kyrkjemål. Trondheim: Tapir Akademisk Forlag
• Lindstøl, Tallak (1914): Stortinget og statsraadet. 1814–1914, bd. 1, del 2. Kristiania: Steen'ske bogtrykkeri
• Lothe, Anders A. (1950): Målreisingssoga i Sogn og Fjordane. Florø: Firda lærarlag
• Nasjonalbiblioteket, Brevsamling nr. 514 (Matias Skard)
• Sørestrand, Martinus (1920): «Olav Sande 70 aar», Ung-Norig, nr. 6/3, juni 1920
• Aas, Sverre (1998): Olav Sande. Eit liv i ord og tonar 1850–1927. Leikanger: Kulturkontora i Leikanger og Høyanger / Systrond sogelag