rettshistorie

Verket Lovenes ånd frå 1748 av Charles Montesquieu er ein viktig del av bakgrunnen for at rettshistorie vaks fram som eit eige fagfelt. Her presenterte Montesquieu ideen om at gjeldande rett best kan forståast gjennom å undersøkja korleis den har vakse fram opp gjennom historia.

Det er i denne tradisjonen vi må forstå utgjevinga av norske lover frå 1103 til 1669 av Hans Paus i tobindsverket Samling af gamle norske Love frå 1751–1752. Verket var grunnlaget for at fleire juristar og historikarar gav rettshistoriske bidrag fram mot 1814, og slik var med å skapa ein norsk, politisk identitet. Det rettshistoriske tidsskrift Samlingar af juridiske og historiske Materier vart gjeve ut av Lortentz Ewensen i Trondheim mellom 1784 og 1786.

I løpet av 1800-talet var rettshistorie ein av byggesteinane i den nasjonale sjølvforståinga. I dette hundreåret vart rettshistorie òg for alvor noko meir enn mellomalderrettshistorie. Det var likevel forsking på denne perioden som dominerte. Rudolf Keyser og Peter Andreas Munch gav ut norske mellomalderlover i trebindsverket Norges gamle love i 1846–1849. Viktige rettshistoriske bidrag vart gjeve av Keyser og Munch sjølve, ved sida av Frederik Brandt, Ludvig Maribo Benjamin Aubert, Ernst Sars, Torkel Aschehoug og Ebbe Hertzberg. Det at norsk mellomalderrett no var lett tilgjengeleg (trykt) på norrønt, gjorde at tyske forskarar som til dømes Jacob Grim, Karl von Amira og Konrad Maurer òg kom med viktige forskingsbidrag.

Dersom 1800-talet kan seiast å ha vore den rettsvitskaplege rettshistoria sitt hundreår, så vart 1900-talet dominert av den historievitskaplege og filologiske rettshistoria. Sentrale bidrag vart gjevne av Jens Arup Seip, Knut Helle, Else Mundal, Hilde Sandvik og Erling Sandmo. Ikkje minst vart òg rettspraksis, særleg frå tidleg moderne tid frå 1536 til 1814, inngåande rettshistorisk studert. Innan rettsvitskapleg rettshistorieforsking opna Dag Michalsen opp eit nytt fagområde gjennom sine studiar av norsk rettvitskap på 1800-talet.

På 2000-talet har internasjonaliseringa av retten, og ei rettsleggjering av samfunnet, gjort at rettshistorie har vakse som fagfelt både innan retts- og historievitskapen. Innan rettsvitskaplege rettshistorie har ein for fyrste gong sidan 1800-talet hatt fleire professorar som arbeider innan fagfeltet.

Eit bidrag til rettshistoria si historie er gjeven av Dag Michalsen i artikkelen «Rettsvitenskapens rettshistorie – norsk rettsvitenskap og middelalderrettshistorien 1850–1910», trykt i Tidsskrift for Rettsvitenskap i 2002. Det same har Jørn Øyrehagen Sunde gjort i artikkelen «Historiske argument i juridisk argumentasjon», publisert i P.A. Munch – Historiker og nasjonsbygger frå 2012.

Samla rettshistoriske framstillingar finn ein i Forelæsninger over den norske retshistorie av Fredrik Brandt frå 1880–1883, Udsigt over den norske rets historie frå 1898–1907 av Absalon Taranger, Rettssoga 1 utgjeven i 1970 av Knut Robberstad, Speculum legale – rettsspegelen: Ein introduksjon til den norske rettskulturen si historie i eit europeisk perspektiv frå 2005 av Jørn Øyrehagen Sunde, og Rett – en internasjonal historie frå 2011.

• germansk rett
• romerrett