imperfektiv

Skiljet mellom imperfektiv og perfektiv er vanleg i språk over heile verda, og engelsk kan brukast for å forklare nokre allmenne prinsipp. Desse engelske setningane har verbformer med imperfektive tyding:

1. Progressiv: She is eating breakfast 'Ho (held på og) et frukost'
2. Habituell: She eats four times every day 'Ho et fire gonger kvar dag'

Den progressive verbforma i setning 1 beskriv ei handling som er igang på taletidspunktet. Den habituelle verbforma i setning 2 beskriv ei handling som har for vane å skje.

Vi kan òg ha imperfektive handlingar i fortid:

1. Progressiv: She was eating breakfast (when he arrived) 'Ho (heldt på og) åt frukost (då han kom)'
2. Habituell: Norwegian Vikings spoke Old Norse 'Norske vikingar snakka norrønt'

Den progressive verbforma i setning 1 beskriv ei handling som var i gang på eit særskilt tidspunkt, ofte ein bakgrunnsinformasjon for noko anna skjedde: He arrived (han kom).

Den habituelle verbforma i setning 2 beskriv ei handling som var vanleg, som brukte å skje.

Dei imperfektive handlingane i setningane ovanfor står i motsetnad til desse perfektive — avslutta og fullførte — handlingane:

1. Yesterday, he ate breakfast very early 'I går åt han frukost veldig tidleg'
2. Peter lost his wallet 'Peter mista lommeboka si'

Engelsk har eigne progressive verbformer, mens habituell og perfektiv blir uttrykte med dei same såkalte «enkle» (engelsk simple) verbformer, som illustrert over. Det er samanhengen som avgjer om dei enkle formene skal tolkast som habituell eller perfektiv.

Fransk har eit klart skilje mellom imperfektiv og perfektiv i fortid. Imperfektiv preteritum blir i franske grammatikkar kalla imparfait:

1. Elle mangeait des fraises (quand il est venu) 'Ho åt jordbær (då han kom)'
2. Jésus mangeait du pain tous les jours 'Jesus åt brød kvar dag'

Perfektiv uttrykkjer fransk med passé composé (setning 1 nedanfor) eller (i skriftspråket) passé simple (setning 2 nedanfor):

1. Hier elle a mangé vingt fraises 'I går åt ho tjue jordbær'
2. Au commencement, Dieu créa les cieux et la terre 'I opphavet skapte Gud himmelen og jorda'

Fransk har i tillegg ein eigen progressiv-konstruksjon, être en train de 'drive og, vere i ferd med, halde på med', som riktignok ikkje er ein obligatorisk del av verbsystemet.

• Je suis en train de parler. 'Eg held på med å snakke.'
• J'étais en train d'écrire ma thèse quand ils sont arrivés. 'Eg var i ferd med å skrive på avhandlinga mi då dei kom'

Skiljet mellom imperfektiv og perfektiv kjem tydelegast fram i ein samanhengande tekst, her illustrert med 1. Mosebok 1,1–4, der imperfektive verbformer er merkte med ein senka i og perfektive verbformer med ein senka p. For å lette jamføringa med norsk har alle dei franske verbformene ein heva bokstav føre seg som ein finn att i den tilsvarande norske teksten:

• 1 Au commencement, Dieu ^acréa_p les cieux et la terre. 2 La terre ^bétait_i informe et vide: il y ^cavait_i des ténèbres à la surface de l'abîme, et l'esprit de Dieu se ^dmouvait_i au-dessus des eaux. 3 Dieu ^editp: Que la lumière soit! Et la lumière ^ffut_p. 4 Dieu ^gvit_p que la lumière ^hétait_i bonne; et Dieu ⁱsépara_p la lumière d'avec les ténèbres.
• 1 I opphavet ^askapte Gud himmelen og jorda. 2 Jorda ^bvar aud og tom, mørker ^clåg over djupet, og Guds ande ^dsvevde over vatnet. 3 Då ^esa Gud: «Det skal bli lys!» Og det ^fvart lys. 4 Gud ^gsåg at lyset ^hvar godt, og Gud ⁱskilde lyset frå mørkret.

Dei franske imperfektiv-formene beskriv vedvarande tilstandar, mens dei perfektive beskriv dei enkelte fullførte handlingane som utgjer handlingssekvensen i forteljinga. Dei imperfektive formene beskriv ofte ein «bakgrunn», eit scenebilete, mens dei perfektive formene beskriv det som skjer i «framgrunnen».

På norsk er det ikkje noko obligatorisk skilje mellom imperfektiv og perfektiv. Med andre ord er ikkje aspekt ein del av det grammatiske systemet: Det er ingenting i det norske verbsystemet som tvingar oss til å ta stilling til skiljet mellom ulike aspekt. Men vi har eigne konstruksjonar eller formuleringar som får fram ei imperfektiv handling — både progressiv og habituell.

Som tidlegare nemnt er aspekt — det vil seie skiljet mellom imperfektiv og perfektiv — vanleg i språk over heile verda, og truleg like vanleg som tempus (tid).

• Her er nokre språk som har både aspekt og tempus som ein del av det grammatiske systemet: engelsk; fransk og andre romanske språk, latin; irsk; gresk; russisk og andre slaviske språk; swahili og andre bantuspråk; romanes, hindi/urdu; koptisk; thai; mongolsk; cherokesisk, nahuatl
• Andre har berre aspekt — og ikkje tempus — som ein del av det grammatiske systemet: fulfulde (fulani), hausa, mandarin
• Atter andre har berre tempus som ein del av det grammatiske systemet: norsk og dei andre nordiske språka; tysk; dei samiske språka; finsk
• Det finnst også språk som har verken aspekt eller tempus som ein del av det grammatiske systemet, til dømes indonesisk

• grammatikk
• perfektiv
• aspekt