Wilfred Owen

Wilfred Owen blei fødd i Oswestry nær grensa til Wales. Skulegangen hans blei kort sidan foreldra hadde dårleg økonomi. Medan Owen arbeidde i Frankrike i åra 1913–1915, eksperimenterte han med ulike diktformer. Etter at den første verdskrigen hadde starta i 1914, gjekk han i 1915 inn i den britiske hæren der han gjorde teneste som offiser på vestfronten. Tidleg i 1917 fekk han granatsjokk og blei send tilbake til England. Trass i fryktelege opplevingar i krigen gjorde ei kjensle av skuld og plikt at han likevel ønskte seg tilbake. Då han returnerte til fronten om lag eit år seinare, var han desillusjonert og mykje meir kritisk til krigen enn han hadde vore i 1915. I oktober 1918 fekk han militærkorset for heltemot. 4. november same året, ei veke før krigen var slutt, fall han nær byen Ors i Nord-Frankrike.

Owens Poems blei først utgitt 1920 og i utvida utgåve med innleiing av Edmund Charles Blunden i 1931. Seinare har det kome mange utgåver av dikta hans, som er representerte i ei rekke antologiar og omsette til mange språk. I 1961 vart fleire av dikta til Owen inkluderte i Benjamin Brittens War Requiem. Tjuefem krigsdikt 1917–1918, omsett til norsk av Arne Ruste og med etterord av Janne S. Drangsholt, kom ut i 2014.

Som diktar var Owen lenge ukjend, og han publiserte berre fem dikt medan medan han levde. Dei fleste av dikta sine skreiv han i perioden frå august 1917 til september 1918. Ein avgjerande impuls for denne kreative perioden var lyrikaren Siegfried Sassoon, som Owen blei kjend med då han var pasient ved Craiglockhart War Hospital ved Edinburgh. Sasson var sterkt kritisk til første verdskrigen, og han oppmuntra Owen til å aktivere si eiga krigserfaring i dikta sine.

Owens dikt frå og om skyttargravskrigen på vestfronten under første verdskrigen har ein påfallande autentisitet. Den er skapt av Owens eigne erfaringar frå fronten og av evna hans til å gi desse erfaringane ei verknadsfull poetisk form. Sentrale aspekt ved denne forma er ei presis, utilslørt framstilling av krigens brutalitet og dei fysiske og psykiske konsevensane som krigen har for soldatane. Owen kombinerer empati med soldatane som blir skada og drepne, med ironi overfor dei som er ansvarlege for krigen – dei som starta den og vidarefører den trass i enorme tap av menneskeliv.

Dikta til Owen får ei særeigen kraft ved at han sjølv var eit offer for krigen. Men samtidig som dikta har innslag av reportasje og dokumentasjon, knyter dei an til ein klassisk litterær tradisjon som Owen både bryt med og vidarefører.

Eit eksempel på denne kombinasjonen av brot og vidareføring er bruken av sonettforma og av romersk litteratur i Owens kanskje mest kjende dikt, «Dulce et decorum est». Meininga av tittelen blir tydeleg først i dei to siste linjene av diktet: «den gamle løgnen: Dulce et decorum est / pro patria mori». Dei latinske orda, «Det er skjønt og ærefullt å dø for fedrelandet», er frå den romerske diktaren Horats' oder. Men Owen gir dette kjende uttrykket ei ny meining ved å kalle det «den gamle løgnen». For han er det ikkje ærefullt å døy for fedrelandet – sitatet frå Horats avsluttar ei brutalt direkte skildring av eit gassangrep der utmatta soldatar fortvila prøver å verne seg mot gassen som tar livet av dei.

Diktet er ein slags dobbel sonett som er inspirert av sonett-tradisjonen i engelsk litteratur frå William Shakespeare og framover, men som samtidig bryt med denne tradisjonen både når det gjeld form (som bruk av halvrim) og innhald. Diktet startar med eit «vi» – soldatane som prøver kome seg unna den dødelege gassen – for så å gå over til «jeg» – eit vitne som mot slutten av diktet tiltalar lesaren som «min venn». Slik blir både soldatane («vi»), diktaren («jeg») og lesaren («min venn») med inn i dei to siste linjene av diktet.

Owen har påverka, og påverkar framleis, forfattarar i ulike litterære sjangrar. Formidlinga hans av brutaliteten under den første verdskrigen danna ein del av bakgrunnen for den litterære framstillinga av denne krigen i den engelske modernismen. Eit dikt som «Dulce et decorum est» er intertekstuelt knytt til T. S. Eliots dikt The Waste Land (1922) og til Virginia Woolfs roman Til fyret (1927). Owens krigskritikk treffer også dei ansvarlege for seinare krigar, inkludert den pågåande krigen i Ukraina.

• Tjuefem krigsdikt. 1917–1918 (2014). Omsett av Arne Ruste, med etterord av Janne S. Drangsholt. Oslo: Tiden Norsk Forlag.

• Storbritannias litteratur
• Storbritannias historie
• første verdenskrig

• The Wilfred Owen Association
• Owen i The British Library
• Owens Poems i Project Gutenberg
• Owens verker i Open Library

• Owens verker som lydbøker i LibriVox

• Drangsholt, Janne S. (2014). "Blod, skitt og medynk". Etterord i Tjuefem krigsdikt. 1917-1918, s. 49-69. Oslo: Tiden Norsk Forlag.
• Grieg, Nordahl (1932). De unge døde. Første del: Keats – Shelley – Byron. Andre del: Brooke – Sorley – Owen. Oslo: Gyldendal. Utgitt som Fakkel-bok 1961. Oslo: Gyldendal.
• Hibberd, Dominic (2002). Wilfred Owen: A New Biography. London: Weidenfeld & Nicholson.
• Marcus, Laura og Peter Nicholls (red. 2012). The Cambridge History of Twentieth-Century English Literature.
• Silkin, John (red. 1994). "Introduction". Wilfred Owen, The War Poems, s. xi-xxxviii. London: Sinclair-Stevenson.
• Stallworthy, Jon (1974). Wilfred Owen: A Biography. Oxford: Oxford University Press.