Tang-dynastiet var ei kinesisk keisarslekt og ein historisk periode frå 618 til 906 i Kinas historie. Av mange blir Tang-dynastiet rekna som Kinas kulturelle stordomstid. I løpet av 800-talet var riket oppløyst i småstatar (dei fem dynastia 907–960).
Dynastiet Tang vart stifta i 618 då Li Yuan, guvernør i Shanxi, kuppa trona frå Yang-di, den andre keisaren av Sui-dynastiet. Sui hadde samla Kina 40 år tidlegare, men regimet hadde vorte upopulært etter massetvangsarbeid og militære nederlag i Korea.
På same måte som dynastia Qin og Han eit tusenår tidlegare baserte Tang-staten seg på Sui. Den militære ekspansjonen heldt òg fram, med store territoriale utvidingar som resultat, særleg vestover langs Silkevegen inn i Sentral-Asia. Her eksisterte eit omfattande protektoratsystem i hundre år frå ca. 650 til 750.
Dynastiet Tang førte Kina inn ei ny stortid med makt både utetter og internt. Openheit og skaparkraft, sameint med det beste av arven frå tidlegare epokar, la grunnen til den nye stormakta. Det vart skapt ein ståande hær, rekruttert ved vernepliktige, og militærguvernørar vart plasserte i provinsane for å hindre opprør, medan den sivile administrasjonen kom til å stå noko i skuggen.
Allereie i 660-åra var Kinas utanrikspolitiske prestisje gjenreist og dets herredømme i Sentral-Asia igjen sikra, etter kampar mot tyrkiske og tibetanske stammar. Riket strekte seg på det største frå Nord-Korea i aust til Aralsjøen i vest, frå Bajkal i nord til Indokina i sør. Dette veldet vart halde oppe til 751, då det braut saman etter eit veldig slag ved Talas. Tyrkiske folk, støtta av arabarane, fekk frå då av ein maktposisjon i Sentral-Asia, og Kina overvann ikkje tilbakeslaget, som kan i form av ei rekkje store indre opprørsbølgjer.
An Lushan-opprøret frå 755 til 763 markerte slutten for den politiske stordomstida til Tang-dynastiet. Ei viss sentralmakt vart gjenoppretta, men armen inn i Sentral-Asia vart kutta av for godt, og dei resulterande regionale maktfaktorane innetter i riket enda til slutt med at dynastiet kollapsa, og at Kina gjekk i oppløysing i dei fem dynastia og dei ti kongedømma, frå 907 til 960.
Trass i den politiske tilbakegangen heldt Kina fram med å blomstre kulturelt og økonomisk i Tang-periodens andre halvdel. Kulturelt var Tang ein gullalder. I dag blir dette reflektert i tradisjonell japansk kultur, som i stor grad stammar frå Tang. Poesien nådde sitt høgdepunkt, og kinesisk målarkunst og kalligrafi slik vi kjenner han, tok form. Kina vart heile buddhismens sentrum under Tang då ei rekkje kinesiske retningar tok form og vart spreidde vidare til Korea, Japan og Vietnam. Buddhismen og andre religionar vart offer for ei nasjonalistisk dreiing frå midten av 800-talet. Denne dreiinga påverka også den kinesiske litteraturen, som fekk ei mindre estetisk og meir moralistisk form.
Som alltid under stabile sosiale forhold med ei sterk rikseining vann konfutsianismen terreng og vart til dels medvite favorisert av makthavarane. Etter 618 var eksamenar i dei konfutsianske klassiske bøker vanlege for komande embetsmenn. Men ein omfattande religiøs og ideologisk toleranse vart praktisert i det lengste.
Nye vesterlandske religionar vann innpass: zoroastrismen (frå 621), den nestorianske kristendommen (frå 635), manikeismen (frå 694), islam og jødedommen (arabisk handel langs kysten blir allereie nemnd i 645). Men ved eit plutseleg omslag i 845 vart nestorianismen og zoroastrismen på det næraste utrydda i sjølve Kina. Forfølgingar ramma også buddhismen.
Boktrykk med faste typar var sannsynlegvis kjende før 800; den eldste verna trykte bok er frå 868. Filologien blomstra, kommentarverk og leksikon vart gitt ut på initiativ av det keiserlige akademiet Hanlin, etablert i 725. Sjakk var kjent, kanskje frå India. Porselensframstillinga (kjent frå ca. 400) auka i kvantitet og kvalitet, for så å nå høgdepunktet sitt under det seinare Song-dynastiet. Dei storslåtte hovudstadene Luoyang og Chang'an (ein millionby) tok imot reisande og studentar frå dei fleste land i Asia, ikkje minst Japan og Korea.
Store norske leksikon
Kommentarer
Kommentaren din publiseres her. Fagansvarlig eller redaktør svarer når de kan.
Du må være logget inn for å kommentere.