Rudi Dutschke

Rudi Deutschke vaks opp i Luckenwalde i Brandenburg i DDR. I 1958 nekta han militærteneste på religiøst og pasifistisk grunnlag. Dimed mista han retten til å studere. I 1961 flytta han til Vest-Berlin og vart sosiologistudent ved Freie Universität, og organiserte studentrørsla ved universitetet. Han var formann for Den Sosialistiske Tyske Studentunion (SDS).

Deutschke var aktiv i studentrørsla frå tidleg 1960-tal. Studentane ville bryte dei autoritære maktstrukturane ved universiteta, men snart vart merksemda retta mot heile samfunnet. Alle former for autoritet skulle nedkjempast, og ifølgje Deutschke måtte ein provosere for å bli tatt alvorleg. Målet var å skape ein ny type borgar, fridd frå kapitalisme og byråkrati. I privatlivet skulle stivna foreldre- og kjønnsroller erstattast med nye samlivsformer.

Frå 1964 var Deutschke med og organiserte demonstrasjonar mot USAs krigføring i Vietnam, mot det vesttyske nazi-partiet og mot statsbesøk av diktatorar.

Då sosialdemokratane i 1966 gjekk saman med dei konservative og danna regjering, drog Deutschke i gang den utanomparlamentariske opposisjon (Außerparlamentarische Opposition, APO), som fekk tilsig av partilause sosialistar. Særleg vart kampen mot unntakslovene ei samlingssak.

I 1967 vart ein demonstrant drepen av politiet. Det fekk Deutschke til å starte ein kampanje mot Springer-pressa som han meinte var medansvarleg for drapet, ved å framstille politisk radikale som folkefiendar.

Deutschke var studentrørsla sin sjefsideolog. Han var påverka av Trotskijs anarkisme, Frankfurterskulen sin kapitalismekritikk og frigjeringsrørsler i Sør-Amerika. Han la vekt på at aksjon og refleksjon måtte følgjast åt. Etter først å forkaste parlamentarismen som styreform, endra han syn på saka. Spørsmålet om vald var uavklart. Statens maktapparat måtte møtast med motmakt, men individuell vald var uakseptabelt. Han utvikla ideen om bygerilja, men kom fram til at væpna kamp var ueigna i Vest-Tyskland.

I 1968 vart Deutschke skoten på hovudgata i Vest-Berlin av ein høgreekstremist med nynazistisk tilknyting. Deutschke fekk alvorlege hovudskader og måtte lære seg å snakke på nytt.

I 1970 vart han student ved Universitetet i Cambridge, i 1971 byrja han som universitetslektor i Århus. Resten av 1970-åra pendla han mellom Danmark og Vest-Tyskland, vart forskar ved Freie Universität og på nytt politisk aktiv. Han mobiliserte i kampen mot atomkraftverk, engasjerte seg i menneskerettsspørsmål og argumenterte for samling av den politiske venstresida. Ved valet til delstatsparlamentet i Bremen i 1979 stilte han på vallista Dei Grøne, som vart stifta som parti året etter.

Deutschke tok sjølvkritikk for sin tidlegare revolusjonsanalyse og slo fast at individuell terror er ei villfaring, menneskeleg og politisk. Same kritikk retta han mot Raude Arme (RAF) sin valdsbruk.

I 1979 døydde Deutschke av seinskader etter drapsforsøket.

I 2008 fekk han ei gate oppkalt etter seg i Berlin.

• delinga av Tyskland
• den kalde krigen
• studentopprøret
• venstreekstremisme

• Rudi Dutschke, biografi
• Eivind Tjønneland: Tyskland 50 år etter studentopptøyene
• Elisabeth Zöller Verändert die Welt! Das Leben des Rudi Dutschke (2017)

• Ulrich Chaussy: Rudi Dutschke. Die Biographie (2018)