Odda (tidlegare kommune)

Berggrunnen i den tidlegare kommunen tilhøyrer den kaledonske fjellkjeda og består av gneis i fire område: Sørfjorden sine bredder, Oddadalen innanfor og fjelltraktene vest for denne, eit smalt belte gjennom Valldalen/Røldal/Brattlandsdalen i sør og nokre mindre område på Hardangervidda i nordaust. Over gneisen ligg det skifrar (fyllitt og glimmerskifer) som er blotta på Hardangervidda i nord og aust. I fjelltraktene mellom Oddadalen og Røldal og i litt mindre utstrekking aust for Røldal finst skyvedekke av gneis.

Det er store lausavsetjinger i Oddadalen. I tettstaden Odda demmer ein mektig morene opp Sandvinvatnet innanfor Odda tettstad.

Busetjinga i den tidlegare kommunen er i særleg grad konsentrert til Oddadalen, med tettstadane Odda og Skare, som har høvesvis 4840 og 340 innbyggjarar (2020). Andre tettstader er (folketal 2020): Tyssedal (595) på austsida av Sørfjorden, seks kilometer nord for Odda, og Røldal (352). Odda fekk i 2004 bystatus etter kommunalt eigenvedtak.

Folketalet i kommunen gjekk ned frå midten av 1960-åra, hovudsakleg på grunn av redusert sysselsetjing i industrien og avgrensa alternative moglegheiter for sysselsetjing.

Målt i sysselsetjing er industrien den største næringa i Odda nest etter offentleg administrasjon og tenesteyting. Tradisjonelt er industrien i Odda dominert av primær jern- og metallindustri i kommunesenteret, Eitrheimsneset og Tyssedal. Verkstadindustrien, vesentleg metallvareindustri, er òg av betydning i kommunen.

Odda har stor turisttrafikk både i tettstadene, langs hovudvegane og i fjellet. Tettstaden Odda er eit viktig handelssentrum og ei viktig eksporthamn for industriprodukt.

I den tidlegare kommunen er det ein svært monaleg kraftproduksjon, per 2019 var han på 3443 gigawattimar (GWh) i gjennomsnittleg årsproduksjon ved i alt 19 kraftverk. Størst er Tysso II kraftverk (1069 GWh). Opo gjennom Oddadalen og tilløpet Austdøla med den kjende Låtefossen er varig verna.

Røldal stavkyrkje, frå tidleg på 1200-talet, er innvendig dekorert med rosemåling på vegger og tak. Der heng det òg eit krusifiks som er om lag like gamalt som kyrkja, og som frå slutten av 1200-talet drog til seg pilegrimar som meinte at krusifikset hadde lækjande kraft. Desse pilegrimsvandringane vart forbodne i 1835.

I Tyssedal ligg Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum, som dokumenterer og formidlar historier knytte til vasskraftproduksjon og kraftkrevjande industri. Det årlege Litteratursymposiet i Odda vart første gongen arrangert i 2005. I Skjeggedal, aust for Tyssedal, ligg den særmerkte fjellformasjonen Trolltunga.

Den mest lesne lokalavisa i kommunen er Hardanger Folkeblad. Avisa, som vert redigert på nynorsk, har hovudkontor i Odda og dekkjer dei tidlegare kommunane Odda, Ullensvang og Eidfjord. Avisa kom ut med det første nummeret i 1949, og ved kommunerevisjonen 2020 kom ho ut tre dagar i veka.

• Odda – tettsted
• Ullensvang
• Vestland