Niels Juel (norsk bonde og politiker)

Niels Juel var fødd på Halsnøy i Fjelberg (no Kvinnherad) i noverande Vestland. Han tok jordbruksutdanning ved akademiet i Hohenheim i Württemberg i Tyskland, ein av dei fremste jordbrukshøgskulane i Europa på den tida. I 1868 tok han over farsgarden.

Same året skipa han saman med Wollert Konow ein folkehøgskule på Halsnøy. Dei dreiv skulen i fire år i «Haugestova». Det var den tredje folkehøgskulen i Noreg, og den første på Vestlandet.

Niels Juel skreiv elles det eldste kjende privatbrevet på landsmål, eit brev til Ivar Aasen datert 1. august 1856.

Niels Juel var medlem av heradsstyret i Fjelberg i mange år, var ordførar og hadde mange verv. 15. desember 1885, i Niels Juels ordførartid, gjorde heradet vedtak om å nytte landsmål «ved all Bok- og Brevføring i Heradstyrets Tenesta». Det var det første kommunevedtaket om landsmål som administrasjonsspråk.

Han var vararepresentant til Stortinget 1868–1873 og stortingsrepresentant frå 1874 til 1888. Når han tala i Stortinget, brukte han landsmålet. Han høyrde til den radikale fløya av Venstre. I 1888 sette han fram det første forslaget i Stortinget om folketrygd.

Det var Juel og Knut Liestøl, med hjelp frå Arne Garborg, som formulerte framlegget til Stortinget i 1885 om å jamstelle dei to målformene. Dette var det første stortingsdokumentet som var skrive på landsmål (Dokument nr. 17/1885).

• Slekta Juel
• Norsk historie frå 1815 til 1905
• stortingsrepresentant
• landsmål

• Reidar Djupedal: Ivar Aasen. Brev og dagbøker. Band II. Oslo 1958
• Lars Eskeland: Bønder. Oslo 1925
• Dag Gundersen: Fra Wergeland til Vogt-komiteen. Oslo 1967
• Kjell Haugland: Målpolitiske dokument 1864–1885. Oslo 1971
• Peder Hovdan: Eit norsk Noreg. Oslo 1947
• Tallak Lindstøl: Stortinget og statsraadet 1814–1914. Kristiania 1914
• Kristofer Sydnes: Sunnhordland folkehøgskule gjenom 25 år. Stord 1939
• Aslak Torjusson: Den norske folkehøgskulen. Opphav og grunnlag. Oslo 1977