Mao Zedong
Den 1. oktober 1949 blei Folkerepublikken Kina proklamert, med Mao Zedong som president.
Av .
Lisens: CC BY NC SA 3.0

Historia til Folkerepublikken Kina byrjar den 1. oktober 1949, då Folkerepublikken Kina blei proklamert med formann Mao Zedong som president og Zhou Enlai som stats- og utanriksminister. Etter eit hundreår med forfall, utanlandsk anneksjon og borgarkrig fekk Kina ei stabil sentralregjering.

Folkerepublikken etterfølgde Republikken Kina, som eksisterte frå 1912 til 1949. I den perioden kjempa nasjonalistane (Guomindang) og kommunistane mot kvarandre, før kommunistane sigra i 1949 og Folkerepublikken Kina blei oppretta. Nasjonalistane, med leiaren Chiang Kai-shek, flytta til øya Taiwan og vidareførte Republikken Kina der. Sidan 1949 har Kinas kommunistparti styrt Folkerepublikken Kina. Mao var de facto statsleiar til han døydde i 1976. I 1978 kom Deng Xiaoping til makta og starta moderniseringa av landet.

Sovjetisk bistand

Kinesarar feirar Stalin

Folkerepublikken Kina fekk bistand frå Sovjetunionen i starten. Biletet viser kinesarar som feirar Sovjetunionens statsleiar Josef Stalin i 1951.

Av /NTB Scanpix.

Sovjetunionen, som Mao i februar 1950 inngjekk ei 30 år lang vennskaps- og forsvarspakt med, blei Kinas allierte. Ein hektisk aktivitet byrja med sovjetisk bistand for å sikre regimet sitt grep om landet, tryggje matforsyninga og utvikle landet i kommunistisk retning.

Mao følgde i store trekk det sovjetiske mønsteret med kollektivisering av landbruket, nasjonalisering av den beskjedne industrien og stor satsing på tungindustri. Han ville føre revolusjonen sin noko lenger enn russarane hadde gjort.

Det store spranget

«Det store spranget»
«Det store spranget» var ein parole frå Folkerepublikken Kina i perioden 1958–1961 for å bli ei økonomisk og militær stormakt. På biletet blir «kadrar» blir sende til landsbygda 5. desember 1957.
«Det store spranget»
Av /Den kinesiske fotokunstsamlinga.

Sluttfasen i kollektiviseringa kom i 1958, då heile 750 000 nyoppretta jordbrukskollektiv blei gjorde om til 24 000 folkekommunar med politiske og administrative fullmakter. I 1958 kunngjorde Mao også «Det store spranget» med veldig oppskrudde produksjonsmål for landbruk og industri. Det blei mellom anna oppmoda til framstilling av stål i små, primitive omnar, men dette stålet viste seg å vere lite brukbart.

Produksjonsresultata under «Det store spranget», som varte i tre år, svarte langt frå til forventningane. Følgjene var nærmast katastrofale, og «Det store spranget» blei seinare sterkt kritisert i den offisielle historia til partiet. Ei medverkande årsak var tørke og flaum i store delar av Kina i desse åra.

Befolkningsstatistikk frå seinare år tyder på at millionar av menneske døydde av svolt i åra 1958–1961.

Dei hundre blomar

I 1955 byrja det i kulturlivet ein einsrettingskampanje mot «borgarlege og idealistiske tankar i litteratur og kunst». I 1956 blei ein meir liberal kulturpolitikk lansert under slagordet «Dei hundre blomar».

Mao oppmoda til kritikk av partiet og staten. Mao hadde diskutert med partifellane sine om det var mogleg å få nye idear inn i det revolusjonære arbeidet. Statsminister Zhou Enlai var viktig i dette arbeidet, då han tidlegare hadde prøvd å få dei intellektuelle i tale. Då dette ikkje hadde lykkast i særleg grad, ønskte Mao å utvide arbeidet til ein kampanje med oppropet «La dei hundre blomar blomstre, la dei hundre skular stridast». Meininga var å sleppe til nye idear for å hindre kommunistpartiet og Kina frå å stivne i ein dogmatisk kommunisme som ein hadde sett i Sovjetunionen under Stalin.

Det viste seg snart at Mao hadde feilberekna resultatet av kampanjen, då kritikken mot partiet blei langt større enn forventa. Ikkje minst var det forslag som mellom anna kravde fleirpartisystem, at kommunistpartiet gjekk av, og at makta blei desentralisert – forslag som var uakseptable for Mao. Han kjende seg forrådd av dei intellektuelle. I juni 1957 gjorde partiet heilomvending og starta ein anti-høgrekampanje som førte til arrestasjon og forfølging av fleire hundre tusen intellektuelle. Eit av hovudmåla for kampanjen var juristar som kjempa for eit uavhengig rettsvesen. Mange intellektuelle blei sende til arbeidsleirar, fengsla eller mista jobbane sine. Nokre slapp først ut av arbeidsleirane i 1980-åra.

Internasjonale relasjonar

Spørsmålet om kva for ei av dei to kinesiske regjeringane (regjeringa til Folkerepublikken på fastlandet eller regjeringa til nasjonalistane på Taiwan) som skulle representere Kina i FN, blei aktuelt like etter skipinga av Folkerepublikken. Koreakrigen stansa likevel saksgangen og skjerpa motsetnadene til USA. USA hadde i januar 1950 trekt tilbake den diplomatiske representasjonen sin i Kina i protest mot beslaglegging av amerikansk eigedom og fordi dei ikkje ville bryte med Guomindang-regimet. Den amerikanske presidenten Harry S. Truman gav 7. flåte ordre om å patruljere rundt Taiwan, og dette blei av Beijing-regjeringa tolka som aggresjon.

I oktober 1950 rykte kinesiske styrkar inn i Korea, der striden med FN-hæren varte til avtalen om våpenstillstand blei underteikna i juli 1953. I 1951 blei Tibet hærsett av kinesiske troppar, og i 1959 blei eit tibetansk opprør knust med stor brutalitet. I september 1954 byrja Folkerepublikken å bombardere øyane Quemoy og Matsu i Taiwansundet som innleiing av ein offensiv for å erobre Taiwan. Eldgivinga varte til april 1955, då Kina etter å ha delteke på Bandungkonferansen skifta til ein meir forsonleg politikk.

Forholdet til Moskva

Mao og Khrusjtsjov
Etter den 20. partikongressen i Moskva i 1956 og avstaliniseringa blei forholdet til Sovjetunionen dårlegare. Kina tok avstand frå Nikita Khrusjtsjovs forhandlingspolitikk overfor vestmaktene. På dette biletet, frå feiringa av 10-årsjubileet for Folkerepublikken i 1959, herskar det likevel tilsynelatande ein god tone mellom dei to statsleiarane.
Av /NTB Scanpix.

Utanrikspolitisk hadde Folkerepublikken støtta seg til Moskva. Russarane leverte militært materiell og industriutstyr og ytte teknisk bistand. Det var likevel det at USA støtta Taiwans president Chiang Kai-shek og forsøkte å isolere Folkerepublikken politisk, som fekk Beijing til å søkje ein forbundsfelle i Moskva, heller enn at eit djupare interessefellesskap med russarane låg bak.

Etter den 20. partikongressen i Moskva i 1956 og avstaliniseringa blei Kina sitt forhold til Sovjetunionen dårlegare. Kina tok avstand frå Nikita Khrusjtsjovs forhandlingspolitikk overfor vestmaktene. Moskva kalla heim nær 1400 fagfolk frå Kina og trekte tilbake eit løfte om å dele dei kjernefysiske løyndommane sine med kinesarane.

Spenningar

Forholdet mellom Folkerepublikken og India var til tider spent, og særleg etter kinesarane si fullstendige maktovertaking i Tibet. Hausten 1959 var det væpna samanstøytar ved konfliktområdet Ladakh, og i 1962 var det fleire blodige grensetrefningar. Kina gjorde krav på store landområde, noko India avviste.

Etter den 22. partikongressen i Moskva i 1961 blei dei ideologiske motsetnadene til Sovjetunionen tilspissa og fann uttrykk i ei tilnærming mellom Kina og Albania. I 1963 enda det med fullstendig brot og kinesisk fordømming av prøvestansavtalen mellom Sovjetunionen og USA. Mao skulda russarane for å ha annektert kinesiske landområde og underlagt seg Ytre Mongolia.

Kina sprengde si første atombombe 16. oktober 1964 i Xinjiang. Vietnamkrigen oppfatta kinesarane som ein «frigjeringskrig for folket», som Kina heldt fram som eit døme for andre land i Den tredje verda.

Kulturrevolusjonen

Kulturrevolusjonen – veggaviser
Veggaviser med propaganda for Mao og kulturrevolusjonen. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut i 2005–2007.
Av /NTB Scanpix ※.
Kulturrevolusjonen – kollektiv lesing

Partistrid var antakeleg grunnen til at Mao i 1966 lanserte Kulturrevolusjonen, som skaffa han kontroll over partiet og staten igjen. Den vesle raude boka med Maos tankar blei studert av millionar av kinesarar. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut i 2005–2007.

Av /NTB Scanpix ※.
Kulturrevolusjonen

Frå ein massedemonstrasjon utanfor porten til Himmelfredsplassen under kulturrevolusjonen i slutten av 1960-åra.

Av /NTB Scanpix ※.

Tilbakeslaget under «Det store spranget» førte til motsetnader internt i leiinga. I desember 1958 trekte Mao seg tilbake som statssjef og blei erstatta av Liu Shaoqi. Forholdet mellom desse to blei stadig dårlegare og var ein av fleire årsaker til at Mao etter ein roleg og politisk moderat periode utløyste «Den store proletære kulturrevolusjonen» i 1966.

Mao stod i spissen for ei politisk retning innan partiet og ville rette eit avgjerande slag mot rivalar som han meinte hadde byråkratisert partiet og svekt den revolusjonære gløden. Kulturrevolusjonen blei lansert gjennom eit sirkulære frå sentralkomiteen. Eit plenumsmøte i komiteen 1.–12. august 1966 presiserte målet til revolusjonen, og 18. august tredde massane av unge aktivistar, Raudegardistane, fram.

Leiinga blei lagd til ei gruppe der Chen Boda var formann og mellom andre Maos kone Jiang Qing var medlem. Ein kamp mot alt «gammalt», massedemonstrasjonar og gruppereiser for å spreie revolusjonen prega no livet i nasjonen. I 1967 blei kulturrevolusjonen ført inn i fabrikkar og landsbyar. Mange stader sette arbeidarar og bønder seg til motverje, og det oppstod kaotiske tilstandar som hemja produksjonen.

Konsekvensar

Firarbanden fjerna

Frå ein av minneseremoniane etter Maos død. «Firarbanden» var med på møtet, men blei styrta før biletet skulle offentleggjerast. Dei fire blei rett og slett fjerna frå biletet, noko som er grunnen til det påfallande «hòlet» i rekkja av prominensar i framgrunnen.

Av /NTB Scanpix ※.

Kulturrevolusjonen førte med seg nye økonomiske direktiv. I landbruket skulle produksjonsresultatet delast likt mellom alle brigademedlemmer, det vil seie innbyggjarar i ein landsby. Dei enkelte familiane fekk ikkje lenger behalde dei små private jordstykka sine. I industrien blei prestasjonslønn og bonus nedkjempa. Kulturpersonlegdommar og politiske leiarar på alle plan blei forfølgde, og fysisk mishandling var utbreidd.

Offisielt har partiet i ettertid anslått at 100 millionar menneske blei ramma av forfølgingane. President Liu Shaoqi døydde i fengsel i 1969 etter mishandling. Hæren blei sett inn i januar 1967, og det blei danna revolusjonskomitear for å overta styret i ei rekkje provinsar. Det er vanleg å rekne kulturrevolusjonen fram til 6. oktober 1976, då «Firarbanden» blei arrestert. I partihistoria blir perioden 1966–1976 kalla «den tiårige katastrofen».

Politiske endringar

Partikongressen i 1969 stadfesta dei endringane av leiinga som var gjennomførte under kulturrevolusjonen. Forsvarsminister Lin Biao blei offisielt Maos arvtakar, og det var han som redigerte sitatsamlinga «Maos vesle raude». Seinare blei han skulda for å ha vilja gjere statskupp. Ifølgje partihistoria døydde han ved ein flystyrt etter eit mislykka forsøk på å drepe Mao. Fem medlemmer av den «kontrarevolusjonære klikken» hans blei dømde til lange fengselsstraffer i 1981, samtidig med «Firarbanden».

Forholdet til Sovjetunionen blei ytterlegare tilspissa, og i mars 1967 kom det til alvorlege grensetrefningar ved Ussuri-elva og andre stader. Kina prøvde si første hydrogenbombe i juni 1967, og i april 1970 blei den første kinesiske jordsatellitten – ein satellitt som går i bane rundt jorda – skoten opp. Folkerepublikken blei medlem av FN i november 1971 med fast plass i Tryggingsrådet, samtidig som Taiwan blei utelatne.

Normalisering

USAs president Richard M. Nixon besøkte Beijing i februar 1972, og ei normalisering av forholdet til USA byrja. I 1973 blei det opna kontaktkontor i begge landa sine hovudstader. I FN var det stadig samanstøyt mellom Kina og Sovjetunionen.

I 1970-åra skjedde ei gradvis normalisering av dei indre forholda i Kina. Den politiske makta til hæren blei fortrengd av den nye partileiinga. Skular og universitet opna igjen, og næringslivet kom i meir normalt gjenge. I januar 1975 møttest den første nasjonalkongressen på meir enn ti år. Deng Xiaoping, som under kulturrevolusjonen var fråteken verva sine som visestatsminister og generalsekretær i sentralkomiteen, men var rehabilitert i 1974 og valt inn i politbyrået, kom no tilbake som viseformann i partiet, visestatsminister og stabssjef i hæren.

Nye vanskar

Det blei ny strid om kva politiske linje Kina skulle følgje. Deng Xiaoping leidde ein pragmatisk fraksjon, som ønskte å utvikle Kina industrielt og militært til ei moderne stormakt, i samsvar med Zhou Enlais planar, medan tilhengjarane av Mao heldt på ei meir ideologisk linje. Etter at Zhou Enlai døydde i januar 1976, blussa denne striden opp i kraftige demonstrasjonar i Beijing.

Hua Guofeng, tidlegare tryggingsminister og landbruksminister, blei statsminister, og Deng Xiaoping avsett frå alle stillingane sine for andre gong. I juli 1976 inntrefte ein naturkatastrofe som for ei tid stansa alle politiske manøvrar. Millionbyen Tangshan blei nesten utsletta, og Tianjin fekk store skadar etter eit kraftig jordskjelv. Offisielt mista 242 000 menneske livet.

Tibet hadde i 1965 blitt proklamert som ein såkalla autonom region i Folkerepublikken. Under kulturrevolusjonen blei grepet hardare, religionen blei undertrykt og tusenvis av kloster blei øydelagde.

Etter Maos død – andregenerasjons leiarar

Deng Xiaoping og Zhao Ziyang

Den politiske kursendringa i Kina blei markert frå 1978, då den moderate fraksjonen og Deng Xiaoping fekk gjennombrotet sitt. Kina fjerna seg frå maoismen, og praktiske økonomiske resultat blei prioriterte framfor ideologi. Biletet viser Deng Xiaoping (til venstre) saman med statsminister Zhao Ziyang under partikongressen i november 1987.

Av /NTB Scanpix ※.

Mao Zedong døydde 9. september 1976. Maktkampen internt i partiet gjekk raskt mot klimaks. Maos enkje Jiang Qing blei arrestert 6. oktober, saman med tre andre medlemmer av politbyrået, og skulda for forsøk på statskupp. Jiang Qing og ein annan medlem av «Firarbanden» blei i 1981 dømde til døden, men fekk i 1983 dommane endra til livsvarig fengsel. Dei to andre medlemmene fekk lange fengselsstraffer.

Hua Guofeng overtok som partiformann etter Mao. Frå 1977 skjedde ein gradvis tilbakegang til den politiske linja frå før kulturrevolusjonen. Deng Xiaoping blei rehabilitert på ny og utnemnd til visestatsminister, stabssjef i hæren og viseformann i partiet. No byrja ei politisk styrkeprøve mellom den dogmatiske maoisten Hua og den pragmatiske reformisten Deng.

Kursendring

Sentralkomiteens plenarsesjon i desember 1978 blei avgjerande. Her oppnådde Deng-fløya eit fullstendig gjennombrot. Nye retningslinjer markerte kursendringa. Kina fjerna seg frå maoismen og opna seg mot Vesten. Ei omstrukturering av økonomien kom i gang. Utbygginga av tungindustrien skulle reduserast, og det skulle bli lagt større vekt på produksjon av forbruksvarer. Kina skulle fram til år 2000 satse på «dei fire moderniseringane»: innan industri, landbruk, forsvar og vitskap/teknologi.

Landbruket

Særleg stor betydning fekk direktiva for landbruket. Jorda skulle ikkje lenger drivast av dei store kollektiva, men av kvar enkelt bondefamilie, i stor grad som eiga produksjonseining. «Ansvarssystemet» innebar i praksis ein tilbakegang til privat jordbruk, sjølv om staten framleis eigde jorda. For Kinas 800 millionar bønder var det ei viktig reform at dei allmektige folkekommunane forsvann som myndigheitsorgan på landsbygda i første halvdel av 1980-åra.

Forvaltning og økonomi

I lokalforvaltninga gjekk ein tilbake til det tradisjonelle systemet frå før 1958 med landsbyar og xiang (nærmast det norske landkommuneomgrepet) som forvaltningseiningar. Framstega i landbruket bana veg for ei omlegging også på andre område. I 1984 vedtok sentralkomiteen reformer for industrien og byøkonomien, og dermed tok Kina eit langt steg i retning av blandingsøkonomi.

Prissystemet kom i støypeskeia – marknadskreftene skulle få spele ei rolle. Reformprogrammet braut fullstendig med den ideologiske arven frå Mao-tida. I næringslivet skulle det vere konkurranse både mellom bedrifter og mellom arbeidstakarar. Lønna blei gradert etter innsats. Kvar enkelt bedrift fekk større sjølvråderett, men måtte sjølv ta ansvar for driftsunderskot. Privat næringsdrift i form av små butikkar og verkstader blei oppmuntra.

Ny forfatning

Kina fekk i 1982 ei ny forfatning som var mindre ideologisk prega enn forfatningane av 1975 og 1978. Presidentembetet blei innført igjen. Etter den nye grunnlova skulle hovudoppgåva vere modernisering og økonomisk vekst, ikkje klassekamp og vedvarande revolusjon. I 1980 måtte Hua Guofeng gå av som statsminister, året etter også som partiformann. Zhao Ziyang blei statsminister, og Hu Yaobang blei partisjef. Begge var nært knytte til Deng Xiaoping, som stadig klarare markerte seg som Kinas mektigaste leiar.

I 1983 blei Deng Xiaopings utvalde verk gitt ut i eit opplag på cirka 50 millionar eksemplar. Boka blei obligatorisk lesnad for partimedlemmer under ein kampanje for «korrigering» – ideologisk omskolering av medlemsmassen. Ein treårig kampanje mot kriminalitet byrja i 1983 med masseavrettingar i mange storbyar. Amnesty International gjekk ut frå at 10 000 menneske blei avretta det første året.

Vekslande opning mot Vesten

I kulturlivet var det etter Maos død markante svingingar: liberale straumdrag veksla med ideologisk tilstramming. Det blei ført kampanjar mot «borgarleg liberalisme» og «åndeleg forureining», det vil seie uønskt kulturpåverknad frå Vesten. Klassisk vestleg kunst blei godteken og stadig meir utbreidd. Frå rundt 1985 blei vestleg «pop» tolerert i stigande grad med stadig fleire diskotek og karaokebarar i byane.

Deng Xiaoping og den reformistiske fløya hans styrkte gradvis posisjonen sin i 1980-åra. Den 13. partikongressen i 1987 blei ein ny siger for reformlinja i økonomien. Behovet for utviding av «den opne døra» mot omverda blei understreka. Hausten 1988 blei likevel bremsene sette på i den økonomiske reformprosessen. Våren 1989 kom eit fleirårig økonomisk innstrammingsprogram med trekk frå tidlegare sentraldirigering.

Beijing-massakren

Demonstrant på Himmelfredsplassen i 1989

Hu Yaobang døydde i april 1989, utløyste det demonstrasjonar for fridom og demokrati med store menneskemassar på Himmelfredsplassen i Beijing. Protestbølgja fekk etter kvart preg av eit folkeleg opprør. Statsminister Li Peng erklærte 20. mai militær unntakstilstand, men folkemassane stansa innmarsjen av troppane. Natta til 4. juni slo hæren til, etter ordre frå statsminister Li Peng, og rydda Himmelfredsplassen med eit stort tap av menneskeliv. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut i 2005–2007.

Av /NTB Scanpix ※.
Himmelfredsplassen i 1989
Døde menneske etter massakren på Himmelfredsplassen i 1989. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut i 2005–2007.
Av /NTB Scanpix ※.

Den relativt liberale Hu Yaobang, som i 1987 hadde blitt avsett som partisjef etter påtrykk frå ortodokse krefter, døydde 15. april 1989. Han stod for mange unge som eit symbol på politisk fornying, og dødsfallet utløyste spontandemonstrasjonar for fridom og demokrati.

Demonstrasjonane varte i vekene etterpå med store menneskemassar på Himmelfredsplassen (Tiananmen-plassen). Protestbølgja var retta mot korrupsjon og inflasjon og fekk etter kvart preg av eit folkeleg opprør. Statsminister Li Peng erklærte 20. mai militær unntakstilstand, men folkemassane stansa innmarsjen av troppane.

Zhao Ziyang, som hadde blitt partisjef etter Hu Yaobang, tok til ordre for ei mjuk linje, men blei nedstemt i politbyrået og avsett. Natta til 4. juni slo hæren til, etter ordre frå statsminister Li Peng om å rydde Himmelfredsplassen. Skytevåpen blei tekne i bruk, og mange aktivistar, tilskodarar og soldatar mista livet.

Unntakstilstanden etter den såkalla «Beijing-massakren» heldt fram til januar 1990.

Nytt leiarkollektiv – tredjegenerasjons leiarar

Den relativt ukjende Jiang Zemin, tidlegare partisjef i Shanghai, blei innsett som den nye generalsekretæren i partiet etter Zhao Ziyang. Zhao blei ein såkalla «ikkje-person» som aldri meir skulle nemnast, og blei halden i husarrest til han døydde i 2005. Dei første tre åra etter juni 1989 var tilhengjarane av ei hard linje på offensiven, medan reformfløya gjorde retrett. Deng Xiaoping trekte seg tilbake frå det siste partivervet sitt i november 1989, men heldt fram virket sitt som Kinas mektigaste leiar bak kulissane utover i 1990-åra. I 1992 la han den politiske tyngda si bak nye reformutspel.

Deng utnemnde i 1993 Jiang Zemin til «kjernen» i ei kollektiv leiing som skulle overta etter hans død. Jiang blei no også den kinesiske presidenten. Andre leiande aktørar i leiarkollektivet var statsminister Li Peng, Qiao Shi, som i 1993 blei president i folkekongressen, og visestatsminister Zhu Rongji, med økonomien som ansvarsområde.

Under Jiang Zemins leiing byrja partiet å bruke nemninga «generasjonar» på dei ulike leiarkollektiva i Folkerepublikkens historie. Det blei vektlagt at leiinga var kollektiv og ikkje knytt til enkeltpersonar. Ein av grunnane til dette var også at det blei lettare å ta avstand frå enkeltpersonar i tidlegare leiing, som til dømes Zhao Ziyang, som hadde vore generalsekretæren i kommunistpartiet, men hadde falle i unåde.

I 1990-åra blei nasjonal «patriotisme» stadig sterkare vektlagt i propagandaen, medan marxisme-leninismen blei mindre framheva. Jiang Zemin førte an i ein brei kampanje for «sosialistisk åndskultur».

Tibet

I 1965 blei Tibet ein såkalla autonom region i Folkerepublikken. Under kulturrevolusjonen i 1966–1976 blei religion og tibetansk kultur undertrykt, og tusenvis av kloster øydelagde. Sidan 1987 har det fleire gonger vore antikinesiske opptøyar som har blitt hardhendt slått ned. I 1989 blei 16 demonstrantar drepne.

Den 14. Dalai Lama fekk i 1989 Nobels fredspris for ikkje-valdskampen sin. Kina reagerte med ein protest til den norske regjeringa. Dalai Lama har insistert på at Kina skal gi tibetanarane utvida sjølvstyre, og krev slutt på masseinnvandringa av etniske kinesarar. Han har likevel ikkje forlangt fullt sjølvstende for Tibet, men godtek at Beijing styrer utanriks- og forsvarspolitikken.

Tilbakeføring av koloniar

Hongkong til Kina

Frå 1. juli 1997 blei Hongkong igjen ein del av Kina. Storhendinga blei markert med festivitas og festfyrverkeri. Frå Storbritannia deltok mellom andre prins Charles og statsminister Tony Blair, og frå Kina deltok mellom andre president Jiang Zemin og statsminister Li Peng. På biletet er det britiske flagget nettopp firt og det kinesiske heist. Biletet er henta frå papirleksikonet Store norske leksikon, gitt ut i 2005–2007.

Av /NTB Scanpix ※.

Ei hovudsak for Beijing i 1990-åra var å føre dei gamle britiske koloniane Hongkong og Macao tilbake til moderlandet. Etter 13 års spent nedteljing blei Storbritannias flagg firt og det kinesiske heist over Hongkong natta til 1. juli 1997. Med overtakinga auka Kina milliardbefolkninga si med ein halv prosent, samtidig som BNP-en i landet med eitt slag blei ein femdel større. 20. desember 1999 blei så Macao innlemma i Kina som ein «spesiell administrativ region».

Beijing har definert som si viktigaste politiske oppgåve å få også Taiwan tilbake under Kinas formelle suverenitet. Etter gjenforeininga med Hongkong foreslo Kina på nytt at formelen «eitt land, to system» skulle gjelde også for Taiwan, slik at øya kunne behalde det politiske og økonomiske systemet sitt, og også krigsmakta. Beijing insisterte derimot på at Taiwan måtte godta Folkerepublikkens nasjonalsymbol som flagg og riksvåpen. Dette og liknande framstøytar har blitt avviste av skiftande Taiwan-regjeringar.

Les meir i Store norske leksikon

Kommentarar

Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.

Du må være logga inn for å kommentere.

eller registrer deg