Claus Frimann

Frimann høyrde til krinsen kring Norske Selskab i København, som kom saman frå tidleg i 1770-åra. Han var ikkje med på å skipe selskapet, men vanka der då han oppheldt seg i København for å søkje embete i 1779-1780. Det er mogleg å spore litterær innverknad frå selskapet i det han skreiv. Dei klassisistiske ideala prega òg diktinga hans, likeeins patriotismen og naturkjensla. To av dikta hans – Frideriksborgs Egn og Udsigten fra samme – opna Poetiske Samlinger, som selskapet gav ut i 1783. Etter denne tida hadde Frimann berre i liten grad kontakt med det litterære miljøet i København.

Interessa for folkeopplysning gjeld ikkje minst dei diktsamlingane som ettertida har rekna som dei viktigaste: Poetiske Arbeider (1788), Almuens Sanger (1790) og Den syngende Søemand (1793). I dikta syner han kjennskap og nærleik til kvardagslivet til kystfolket. Karakteristisk i så måte er diktet «Ondt ofte lider den fiskermand». I forordet til Allmuens Sanger formulerer han det som kan seiast å vere programmet for diktinga hans: «Hvad jeg bedst kjender, kan jeg bedst synge om.» Frimann freista å skrive enkelt og folkeleg, og dikta hans blei svært populære blant folk.

Teologisk utvikla Frimann seg i rasjonalistisk lei, noko ein kan sjå i den religiøse diktinga hans. I Sange over Evangelierne (1780) er ortodoksien sine dogme med, men i ei noko dempa form. Samanlikna med samlinga Nyeste originale Psalmer (1794), som var eit resultat av at Frimann blei invitert til å medverke i ei ny evangelisk-kristelig salmebok, er skilnaden tydeleg. I desse salmane er læra om arvesynda fråverande, og sakramenta blir omtalte i lite konkrete vendingar. Også den religiøse diktinga hans var knytt til menneska sine kvardagsliv. Til dømes gav han ut ei samling med hundre salmar for sjøfolk, Søe-Cabinet eller gudelig Haandbog for Søe-folk (1793).

Gjennom arv og driftig forretningsverksemd arbeidde Frimann seg opp stor rikdom medan han var prest i Davik. Med tida blei han ein av dei mektigaste mennene i distriktet. Han hadde store inntekter frå fiskeri, og folk gav han difor tilnamnet «sildepresten». Han hadde ord på seg for å vere glad i pengar, og han forsvarte embetsrettane sine. Økonomiske konfliktar med bøndene kunne til tider gjere tilhøvet til kyrkjelyden vanskeleg. Samstundes la han i prestegjerninga vekt på opplysingsarbeid til beste for allmugen. I tråd med opplysningstida sitt ideal ville han vere folkelærar, og han hadde tru på at diktinga kunne verke opplysande og vekkjande på allmugen. Hovudinntrykket i det store og heile er at Frimann var høgt akta og omtykt som prest.

Både som folkeleg og religiøs diktar har Frimann vore samanlikna med Petter Dass. Det høyrer med at han som gjenoppdaga diktinga til Petter Dass på 1800-talet, Johan Sebastian Welhaven, òg synte interesse for Frimanns lyrikk. I 1851 gav Welhaven ut eit Udvalg af Claus Frimanns Digte. Men salmar av Frimann kom ikkje med i Landstads kirkesalmebog (1870), og salmane hans har ikkje overlevd i salmelitteraturen. Av diktarane frå krinsen kring Norske Selskab er arbeida til Frimann like fullt blant dei som har halde seg lengst.

• Norsk biografisk leksikon: Claus Frimann

• Bliksrud, Liv: Den smilende makten, 1999, isbn 82-03-18146-5, Finn boken
• Harald Beyer og Edvard Beyer: Norsk litteraturhistorie. Oslo 1996
• Francis Bull: «Frimann, Claus», Norsk biografisk leksikon, bd. 4. Oslo 1929
• Morten Moi: «Claus Frimann», Norsk biografisk leksikon, bd. 3. Oslo 2001
• Ludvig Selmer: Oplysningsmenn i den Norske Kirke. Bergen 1923
• Kaare Støylen: Claus Frimann. Almuens sanger 1746–1829. Bergen 1955
• Daniel Thrap: Bidrag til den norske Kirkes Historie i det nittende Aarhundrede. Kristiania 1884
• Solveig Øye: Fortolkning og sentimentalitet. Universitetet i Oslo 1998