Bakers cyste

Hos vaksne er Bakers cyste vanlegvis assosiert med sjukdom eller skade som fører til auka væskemengd i kneleddet. Den vanlegaste underliggjande årsaka er degenerativ meniskskade (meniskruptur), etterfølgd av slitasjegikt i kneleddet (kneleddsartrose) og betennelse i kneleddet (kneleddsartritt).

Hos mange kommuniserer kneleddet i utgangspunktet med ein slimpose (bursa synovialis) i knehasen. Denne ligg mellom det inste hovudet av den tohovda muskelen på baksida av beinet (caput mediale musculi gastrocnemii) og den inste av hamstringsmusklane (musculus semimembranosus). Kanalen mellom leddhola og slimposen fungerer som ein einvegsventil. Væske kan flytte seg frå leddhola til slimposen, men ikkje i motsett retning. Når kneet blir strekt ut (ekstendert), lukkar klaffen seg; tilsvarande opnar klaffen når kneet blir bøygd (flektert). Trykket i kneleddet varierer òg med stillinga i leddet, og bidreg til å fylle slimposen når kneleddet er bøygd.

Når væske frå kneleddet hopar seg opp i slimposen, kan han kjennast som ein væskefylt hevelse medialt i knehasen.

Fordi sjukdommar i kneleddet ofte medfører at mengda av leddvæske aukar, har det blitt føreslått at Bakers cyste kan ha vernande effekt på kneleddet ved å fungere som ein trykkbuffer som reduserer trykket i leddet. Denne hypotesen blir støtta av at storleiken på cysten ofte korrelerer med væskemengda i kneleddet.

Bakers cystar hos vaksne er eigentleg ikkje cystar, ettersom ein cyste er definert som eit fullstendig lukka, væskefylt holrom. Bakers cyste kan best beskrivast som ein «trykkdivertikkel» forårsaka av ei utposing av leddhinna som kommuniserer med bakre del av kneleddet.

Til forskjell frå Bakers cystar hos vaksne er Bakers cystar hos barn vanlegvis ikkje assosierte med sjukdom eller skade i kneleddet, og krev sjeldan oppfølging eller behandling. Hos barn er desse vanlegvis forårsaka av at det samlar seg væske i slimposen i knehasen utan at det ligg føre direkte kommunikasjon med kneleddet.

Om ein Bakers cyste medfører symptom, kjem an på kor stor utposinga er, underliggjande årsak og eventuelle komplikasjonar.

Små Bakers cystar gir vanlegvis få eller ingen symptom. Symptomatiske Bakers cystar forårsakar vanlegvis hevelse i knehasen, stivleik i kneleddet og ubehag eller smerter i knehasen. Symptoma blir ofte forverra ved fysisk aktivitet og når kneleddet blir strekt ut. Dersom utposinga er assosiert med sjukdom eller skade i kneleddet, er symptoma fortrinnsvis knytte til den underliggjande tilstanden.

Bakers cyste kan i sjeldne tilfelle medføre komplikasjonar dersom utposinga veks, sprekk eller spaltar (dissekerer) nærliggjande vev. Symptoma på slike komplikasjonar kjem an på kva strukturar som blir komprimerte. Ein sprokken (rumpert) Bakers cyste medfører vanlegvis plutselege smerter og hevelse i knehasen og nedover i leggen. Leggen kan bli hoven og øm, og av og til misfarga. Klinisk kan det likne på djup venetrombose (DVT), som er den viktigaste differensialdiagnosen. I svært sjeldne tilfelle kan det førekome at store blodårer, nervar eller muskellosjar i leggen kjem i klem.

Symptomatiske Bakers cystar blir vanlegvis diagnostiserte basert på sjukehistorie og klinisk undersøking. Hevelsen er typisk lokalisert på innsida (medialsida) av knehasen, og kjennest som ein fast, avrunda hevelse når kneleddet er utstrekt, fordi han blir komprimert av dei nærliggjande musklane. Når kneleddet blir bøygd cirka 45°, kjennest hevelsen mindre og blautare på grunn av minkande kompresjon på utposinga. Denne stillingsavhengige trykkvariasjonen i hevelsen blir kalla Foucher's sign, og blir rekna som typisk for Bakers cyste.

Biletdiagnostisk undersøking som ultralyd og MR er sjeldan nødvendig, og blir hovudsakleg brukt ved uvisse om diagnosen og mistanke om andre sjukdomsprosessar som gir hevelse i knehasen eller symptom frå leggen. Røntgenundersøking av kneleddet gir sjeldan informasjon om sjølve cysten, men kan nyttast for å påvise underliggjande årsaker, til dømes kneleddsartrose. Fordi Bakers cystar vanlegvis er små og asymptomatiske, blir tilstanden ofte påvist tilfeldig på biletdiagnostiske undersøkingar som er utførte av andre årsaker.

Asymptomatiske Bakers cystar som blir påviste tilfeldig, krev inga behandling. Symptomatiske cystar krev sjeldan behandling i seg sjølv. Behandlinga blir i hovudsak retta mot den underliggjande tilstanden. Tapping (aspirasjon) av utposinga og injeksjon av glukokortikoid i kneleddet kan gi kortvarig symptomlindring, men medfører ein auka risiko for septisk artritt, og blir difor generelt ikkje tilrådd. Operasjon kan i svært sjeldne tilfelle vere aktuelt ved store og plagsame cystar som ikkje lèt seg behandle på andre måtar. Ein sprokken Bakers cyste blir behandla med å heve beinet, lage til komprimerande støttebandasje og ta smertestillande legemiddel ved behov.

Eponymet Bakers cyste stammar frå den britiske kirurgen William Morrant Baker (1839–1896), som beskreiv tilstanden i 1877. Tilstanden blei likevel først beskriven av den irske kirurgen Robert Adams (1791–1875) allereie i 1840.

• kneet
• bursa
• kneleddsartrose