Imperfektum er i norsk grammatikk eit eldre namn på det som i moderne skulegrammatikk bli kalla preteritum, det vil seie verbformer som kjøpte, opna og drakk.

Faktaboks

Uttale
ˈimperfektum
Etymologi
Av latin imperfectum [imperˈfektum] ‘ikkje fullført’

I tradisjonell latinsk grammatikk har termen ein annan bruksmåte.

Imperfektum i tradisjonell latinsk grammatikk

I tradisjonell latinsk grammatikk blei imperfektum nytta om bøyingsformer av verbet som uttrykkjer imperfektiv preteritum, det vil seie ei uavslutta handling i fortid. Jamfør forma colēbant 'tilbad' i denne setninga, som tyder 'romarane tilbad mange gudar':

Rōmānī multōs deōs colēbant
romarane mange gudar tilbad

Latin har også ei anna fortidsform, som i tradisjonell grammatikk blir kalla perfektum. Denne forma uttrykkjer ei avslutta, fullført handling i fortid, det som i moderne grammatikk blir kalla perfektiv preteritum. Jamfør creāvit 'skapte' i denne setning, som tyder 'i opphavet skapte Gud himmelen og jorda':

In principiō creāvit Deus caelum et terram
i opphavet skapte Gud himmelen og jorda

Tradisjonell tysk-nordisk grammatikk

Terminologien frå latinsk grammatikk blei tilpassa til tysk og dei nordiske språka.

Termen imperfektum blei teken i bruk om den enkle fortidsforma kjøpte, forsvann, tilbad, skapte og så bortetter, som i dag blir kalla preteritum.

Termen perfektum blei derimot teken i bruk om former med hjelpeverba ha eller vere i presens, som i ho har kjøpt seg ny bil og han er forsvunnen. Dette kallar vi i dag presens perfektum.

Imperfektum i moderne grammatikk

I moderne grammatikk blir termen imperfektum blir nytta om finitte verbformer utan hjelpeverba ha eller vere, som vist i denne tabellen:

moderne grammatikk tradisjonell tysk-nordisk grammatikk former
presens imperfektum presens kjøper
preteritum imperfektum imperfektum kjøpte
presens perfektum perfektum har kjøpt
preteritum perfektum pluskvamperfektum hadde kjøpt

Det er likevel vanleg å utelate termen imperfektum frå namna på verbformene kjøper og kjøpte, som difor oftast går under namna presens og preteritum i staden for presens imperfektum og preteritum imperfektum.

Imperfektum og perfektum i moderne grammatikk utgjer ein grammatisk kategori som ikkje har eit veletablert namn. I ulike grammatikkar kan ein finne mellom anna desse namna:

  • retrospektivitet, av latin retrōspicere 'sjå seg tilbake'
  • anterioritet, av latin anterior 'som er føre'

Imperfektum-formene beskriv kva som skjer på eit særskilt tidspunkt. Perfektum-formene beskriv ein tilstand som er resultatet av ei tidlegare handling — eller, formulert på ein annan måte, dei beskriv noko som skjedde på eit tidlegare tidspunkt, men som framleis har relevans.

Skilnaden kan illustrerast med desse to setningane:

  1. Preteritum imperfektum: Eg mista kniven min i elva.
  2. Presens perfektum: Eg har mista kniven min.

Setning 1 fortel om noko som skjedde på eit eller anna tidspunkt i fortida. Setning 2 fortel om ein tilstand i notida som er eit resultat av noko som skjedde i fortida.

Les meir i Store norske leksikon

Kommentarar

Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.

Du må være logga inn for å kommentere.

eller registrer deg