sulfitt-overfølsomheit

Det viktigaste symptomet er pustevanskar som ved astma, og som kan komme få minutt etter mat- eller drikkeinntaket. Symptoma kan vere sterke og bli oppfatta som kvelning på grunn av mat i 'vrangstrupen'. Det kan også vere symptom som hovudverk, hoste, varmekjensle, kløe, rødme, elveblest, opphovning i ansiktet, oppkast eller diaré, langsam puls og blodtrykksfall.

Den minste dosa som skal til for å gje symptom, er ukjent. Grensa som er bestemt for merking av sulfitt i mat, er fastsett ut frå praktiske omsyn til kor lave mengder ein kunne måle den gong grensa vart bestemt.

Mekanismane for overfølsomheit mot sulfitt er ukjente. IgE-mediert allergi synest ikkje vere årsaka. Kanskje vert svoveldioksid frigjort frå maten og drikken i magen, og irriterer lungene. Ein annan teori er at årsaka er ein enzymmangel, ei form for spesifikk kjemisk overfølsomheit. Ein sulfitt-indusert kolinerg reaksjon har og vore føreslegen som mekanisme.

Det manglar pålitelege tal for førekomsten av sulfittoverfølsemd, men den synest vere lite vanleg og ikkje over 1 av 100 i den vanlege befolkninga. Risikoen er større blant astmatikarar, eit vanleg anslag for førekomsten der er opp til 5%. Dei som reagerer på sulfitt, er derfor oftast menneske som har astma. Kvinner synest vere noko meir utsette enn menn for å reagere, medan barn under skulealder sjeldnare reagerer.

Ei nøyaktig sjukehistorie er heilt vesentleg, men ofte ikkje tilstrekkeleg. Få av pasientane reagerer ved prikktest (E223), og peroral provokasjonstest der pasienten blir gitt sulfitt i kapslar har vore nytta. Sulfitt-overfølsemd kan vere ein alternativ diagnose ved mistanke om matallergi mot visse matvarer, mellom anna mot reker.

Det er viktig å lese innhaldslista for matvarer om ein har mistanke om sulfittoverfølseomheit, og i kantiner og andre serveringsstader å få sjå listene over dei 14 viktige allergena eller stoffa som alltid skal vere deklarert i mat. Også for mat som blir servert eller selt utan innpakning skal slik deklarasjon vere tilgjengeleg.

Sikrast er det å lage maten sjølv 'frå grunnen av' frå ferske, heile produkt. Fersk frukt og grønsaker innheld med få unntak ikkje sulfitt, og i tilfelle moderate megder.

Noko sulfitt finst naturleg i enkelte matvarer som løk og kål, eller blir danna i maten som ved gjæring av øl og vin, men større mengder finn vi i mat tilsett sulfitt. Eksempel på mat som kan innehalde relativt mye sulfitt er vin (både raud og kvit men mest i kvit), tørka frukt og grønsaker som aprikosar og 'soltørka' tomat, tørka potet og potetprodukt som potetstappepulver, nokre typer fersk juice som lime og sitron, druejuice og sirup. Mange typer mat kan innehalde mindre mengder sulfitt, særleg bearbeidde matprodukt.

Også ein del medisinar er tilsette sulfitt, som nokre injeksjonsvæsker og EpiPen. Det er likevel semje om at EpiPen kan nyttast ved anafylaksiliknande reaksjon mot sulfitt, fordi mengda sulfitt er så liten.

Sulfitt er eit av dei 14 stoffa som EU på grunn av faren for allergi eller overfølsomheit krev alltid skal vere deklarert på pakningen til matvarer, og som serveringsstader alltid skal ha tilgjengeleg informasjon om for maten dei serverer eller sel utan innpakning.

Sulfittar blir brukt for å ta vare på maten sin smak og farge – dei hindrar såkalla bruningsreaksjonar i nykutta frukt, potet og grønsaker, og reke. Vidare hindrar sulfitt mikrobevekst og aukar haldbarheita til maten, og er slik eit konserveringsmiddel. Sulfitt verkar òg inn på bakeeigenskapane og vert nytta i frosen pai- og pizza-deig, og har ein bleikeeffekt som vert nytta i maraschinokirsebær. To sulfitt-stoff vert nytta som fargestoff (E150b og E150d).

Sulfittar er flyktige stoff, som fordampar ved lagring og oppvarming. Den reelle dosa ein får i seg frå mat og drikke, er derfor vanskeleg å berekne. Matvara sin kjemi kan også vere viktig – nokre matvarer som reker og potet bind i stor grad SO₂ kjemisk, medan til dømes salat ikkje ikkje inneheld mykje stoff som bind svoveldioksid. Difor vil mat frå salatbarar dusja med sulfitthaldig væske for at maten skal virke frisk, lettare verte årsak til symptom enn somme andre matvarer.

Sulfitt har vore nytta i fleire hundreår for å auka haldbarheita til alkoholhaldig drikke som vin, cider og øl. Sulfitt kan hemme veksten av skadelege mikrobar og hindre eller stoppe 'feilgjæring', og stabilisere vinen. Innhaldet av sulfitt i ulike produkt og vinar kan vere svært forskjelleg, slik at ein ved mistanke om sulfittoverfølsomheit bør leite seg fram til merke som ikkje er tilsett sulfitt. Ved tilsett mengde sulfitt over eit visst nivå skal vinen i Europa vere merka.

Svoveldioksid og sulfitt er i dyreforsøk funne å kunne vere skadeleg mellom anna for nervesystemet. Ein manglar gode data på kor store doser menneske kan ta inn utan helserisiko. Det er derfor heller ikkje fastsett nokon verdi for helsemessig trygt dagleg inntak, såkalla ADI (akseptabelt dagleg inntak).

• E220 svoveldioksid
• E221 natriumsulfitt
• E222 natriumhydrogensulfitt
• E223 natriumdisulfitt
• E224 kaliumdisulfitt
• E226 kalsiumsulfitt
• E227 kalsiumhydrogensulfitt
• E228 kaliumhydrogensulfit
• E150b kaustisk sulfittkaramell (fargestoff)
• E150d ammonium sulfittkaramell (fargestoff)

• overfølsomheit