Knut Johannesen

Knut Johannesen var i skøytesportens verdselite i ti sesongar – frå 1955 til 1964. «Kupper’n» – som blei klengenamnet hans i alle år – høyrde ikkje til idretten sine vidunderborn. Med planmessig arbeid og med ein soliditet som prega heile karriera hans, gjekk det skrittvis framover frå han i 14–15-årsalderen gjorde dei fyrste forsøka sine på isen. Som medlem av Arbeidernes Skøyteklubb kom han tidleg under kyndig rettleiing, og etter kvart kom også den framgangen som i alle fall han sjølv hadde håp om. Ein 11. plass i juniormeisterskapet i 1951 gleda kanskje ikkje så mange, men allereie året etter vart han nummer to – med siger på 5000 meter.

Det var nettopp langdistansane som skulle prege karriera til Knut Johannesen, og som skulle gje han dei store sigrane. Dei to fyrste sesongane som senior, 1953 og 1954, viste han ein langsam framgang, men i 1955 kom han som 21-åring med for alvor – også internasjonalt. I verdsmeisterskapet i Moskva enda han som beste nordmann på femteplass, og innan sesongen var over hadde han sikra seg sitt første noregsmeisterskap og sin første kongepokal. «Kupper’n» hadde kome for å bli. Fram til 1963 vann han alle noregsmeisterskapa – berre avbrote av Roald Aas sin triumf i om lag 20 kuldegrader på Hamar i 1956.

I dei internasjonale meisterskapa var det ein ganske sterk sovjetisk dominans etter at Hjalmar Andersen hadde lagt opp. Men så kom det store gjennombrotet for Knut Johannesen under verdsmeisterskapet i Östersund i 1957.

Året før hadde han sikra seg ein olympisk sølvmedalje på 10 000 meter, og i VM kom allround-triumfen med klåre sigrar på dei to lange distansane og med det nødvendige poengforspranget til sovjetrussarane på dei tre neste plassane. Johannessen blei europameister i 1959 og 1960 (på Bislett), og med EM-sølv i 1956, 1957 og 1963, og bronse i 1958, kom han meir enn nokon annan til å prege skøytemeisterskapa i denne perioden.

Sesongen 1960 såg ikkje så lys ut i utgangspunktet, men under dei olympiske leikane i Squaw Valley slo Knut Johannesen til for fullt. Rett nok blei Viktor Kositsjkin for sterk for han på 5000 meter, men ein ny olympisk sølvmedalje var ikkje å forakte. Så kom 10 000 meter-konkurransen 27. februar 1960, med 30 deltakarar frå 15 forskjellige land. Verdsrekorden på 10 000 meter – 16.32,6 – hadde Hjalmar Andersen sett i 1952. Da Knut Johannesen gjekk i mål, var ikkje berre gullet sikra, men han hadde fått notert tida 15.46,6 – ein av dei få skøytetidene som faktisk «heile Noreg» i ein periode hugsa. Ved sesongslutt blei han løna med Fearnleys olympiske ærespris og Sportsjournalistenes statuett. Morgenbladets gullmedalje hadde han fått etter VM-triumfen i 1957 og Oscarstatuetten etter EM to år seinare.

Forutan verdsrekorden på 15.46,6 kom også Johannessen på lista over verdsrekordar med 4.33,9 på 3000 meter, sett i Tønsberg, og med 7.37,8 på 5000 meter under den legendariske landskampen mot Sovjet på Bislett 1963. Poengsummen hans på 183,035 frå NM på Hamar same år står også på denne lista.

Den store 1963-sesongen enda med ein liten nasestyvar då Jonny Nilsson sneik seg forbi Knut Johannesen under VM i Karuizawa i Japan. Men året etter skulle dette tapet hemnast. Det enda med ein ny olympisk gullmedalje til Knut Johannesen under 5000 meter-løpet i Innsbruck, der tre nordmenn stod på sigerspallen. Det endelege punktumet blei sett på Helsingfors Olympiastadion same år då Knut fekk sitt andre verdsmeisterskap med Viktor Kositsjkin på plassen etter. Då kunne ein stor skøytemeister trekkje seg tilbake med godt samvit. For ordens skuld bør bronsemedaljen på 10 000 meter frå Innsbruck-leikene også nemnast.

Knut Johannesen blei kåra til «tidenes største norske idrettsmann» i ei avstemming i 1964. Dei rett gamle på Kampen kunne igjen ta imot ein skøyteyndling, på same vis som dei i si tid hadde tatt imot den første store skøyteløparen i bydelen – Rudolf Gundersen – som blei europameister 1901, 1904 og 1906.

Samtidig som Knut Johannesen starta idrettskarriera si, sørga han også for å skaffe seg eit framtidig levebrød. Etter at læretida var over, blei han tømrarmeister, men etter nokre år valde han å etablere seg som bensinforhandlar.

Då Johannesen gjekk inn til den kjende verdsrekorden 15.46,6 på 10 000 meter under vinter-OL i 1960, var han 2,6 sekund føre Viktor Kositsjkin. Dette var dei to første løpa under 16 minutt på denne distansen.

Knut Johannesen blei tildelt Morgenbladets gullmedalje i 1957, Oscarstatuetten i 1959, Fearnleys olympiske ærespris og Sportsjournalistenes statuett i 1960. Vidare blei han kåra til «den største norske idrettsmannen i historia» i 1964, og han blei tildelt St. Hallvard-medaljen i 2021.

Johannesen har gitt ut bøkene Fra Kampen til Squaw Valley (1960) og På’n igjen (1964).

• verdsrekordar og norske rekordar i hurtigløp på skøyter
• hurtigløp på skøyter
• skøyteidrett

• NRK Nett-TV: Tilbake til 60-tallet – 1960 (Knut Johannesen er med og kommenterer årskavalkaden, inkludert fleire skøyteløp)

• Knut Johannesen: Fra Kampen til Squaw Valley, 1960
• Knut Johannesen: På’n igjen, 1964