Alver

I Alver går det eit klart geologisk skilje mellom områda på nordsida av Osterfjorden/Romarheimsfjorden, aust for Bjørsvik, og resten av kommunen på Lindåshalvøya, Holsnøy og Radøy med øyane omkring.

Berggrunnen i vest høyrer til Bergensfeltet (Bergensbuene), som utgjer ein del av den kaledonske fjellkjeda (den kaledonske orogenese). I Alver dannar berggrunnen her soner som vekslar mellom anortositt, mangeritt, gabbro og gneis og dannar eit landskap med ein tydeleg strokretning nordvest–søraust prega av langstrekte, låge rygger og mange stader lyngkledde heiar. Mellom ryggene er det lågareliggjande og stadvis skogkledde søkk, ofte med myrar og vatn. Strokretninga pregar også vikar, strender og øyar over heile den vestlege delen av kommunen.

Berggrunnen aust for Bjørsvik består hovudsakleg av gneisar av grunnfjellsalder, stadvis tydeleg påverka av den seinare kaledonske fjellkjededanninga.

På Holsnøy og Radøy når dei høgaste toppane høvesvis 324 meter over havet (Eldsfjellet) og 217 meter over havet (Morkefjellet). Lindåshalvøya dannar eit småkupert landskap prega av åsar og søkk som følgjer strokretninga i berggrunnen. Landskapet hevar seg austover og i indre del av Austfjorden 446 meter over havet (Djupedalseggene). Landskapet i gneisområdet lenger aust er høgare og vesentleg meir berglendt, og nær grensa til Modalen når det høgaste fjellet i Alver, Sørdalsnuten, 957 meter over havet.

Av spesiell plantegeografisk interesse i Alver er ein liten bøkeskog på Vollom ved Seim på Lindåshalvøya. Dette skal vere verdas nordlegaste sjølvforyngjande bøkeskog.

Det er relativt tett busetjing på dei to store øyane Holsnøy og Radøy, likeins på Lindåshalvøya. I motsetnad til dette har området aust for Bjørsvik svært sparsam busetjing. Kommunen har i alt tolv tettstader; seks på Holsnøy/Flatøy, tre på Radøy og tre på Lindåshalvøya. I alt 60 prosent av folkemengda i Alver bur i tettstader (2019). Til samanlikning er tettstadsdelen i Vestland fylke 80 prosent.

Den største tettstaden på Holsnøy/Flatøy er Frekhaug lengst sør på Holsnøy, kommunesenteret i tidlegare Meland kommune, med 3004 innbyggjarar (2019). Andre tettstader i tidlegare Meland er Krossneset, som hovudsakleg ligg på Flatøy i sør (485 innbyggjarar, 2019), Dalemarka (233 innbyggjarar), Holme (944 innbyggjarar) og Vikebø (333 innbyggjarar), som alle tre ligg ut mot Herdlefjorden, og dessutan Moldekleiv (582 innbyggjarar), som ligg ut mot Radfjorden.

Dei tre tettstadene på Radøy er Manger (1181 innbyggjarar, 2019), som ligg ved Mangersfjorden sentralt på vestsida av øya og var kommunesenter i tidlegare Radøy kommune, Haugland (438 innbyggjarar) nordvest på øya og Austmarka i søraust (371 innbyggjarar).

Lindåshalvøya har tre tettstader: Knarvik (5875 innbyggjarar i 2019) lengst sør på halvøya som også omfattar Isdalstø og tettgrenda på andre sida av Alverstraumen og er kommunesenteret i Alver, Leknes (1073 innbyggjarar) ut mot Osterfjorden i sør, og Lindås (1383 innbyggjarar) ved Lindås kyrkje nord på halvøya.

Alver har hatt stor vekst i folketalet dei seinare tiåra, noko som i særleg grad kjem av betre kommunikasjonar, ikkje minst til Bergen med opninga av Nordhordlandsbrua i 1994. Ein annan viktig faktor bak Alvers befolkningsvekst er petroleumsaktiviteten i området, særleg på Mongstad. I tiårsperioden 2009–2019 hadde Alver (med grensene frå 2020) ein gjennomsnittleg årleg folketalsvekst på 1,4 prosent, mot 1,2 prosent for nordhordlandskommunane samla og 1,0 prosent for Vestland fylke i same periode. Veksten har i denne perioden vore særleg sterk i det tidlegare Meland.

Hovudvegen sør–nord gjennom Alver er E39, som frå Bergen i sør kjem inn i kommunen via Nordhordlandsbrua. E39 følgjer nordvestsida av Osterfjorden/Romarheimsfjorden og seinare Romarheimsdalen nordover til Oppedal ved Sognefjorden. Fylkesveg 57 er eit viktig ytre samband nordover til Sogn som frå Isdalstø nord for Knarvik på E39 fører over Lindåshalvøya til Leirvåg ved Fensfjorden med ferjesamband til Sløvåg i Gulen.

Frå Isdalstø på fylkesveg 57 fører fylkesveg 565 over Alverstraumen til Radøy og lenger nord over Fosnstraumen til Austrheim. Radøy har eit relativt tett nett av fylkesvegar og kommunale vegar, og bru- og vegsamband til øyane Toska og Floen i sørvest. Holsnøy har fastlandssamband både med Lindåshalvøya i nordaust og Åsane i Bergen i søraust, begge ved fylkesveg 564 via Flatøy og E39. Fylkesveg 564 er hovudsambandet vestover på Holsnøy.

Fylkeskommunen driv Knarvik vidaregåande skule på Isdalstø og Manger Folkehøgskule på Radøy. Nordhordland folkehøgskule, som er eigd av Nordhordland Indremisjon, er størst i landet og ligg i Frekhaug på Holsnøy.

I Alver kjem avisene Strilen og Nordhordland ut to gonger kvar veke, i høvesvis Knarvik og Isdalstø.

Alver høyrer til Vest politidistrikt, Hordaland tingrett og Gulating lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Regionrådet Nordhordland saman med Austrheim, Fedje, Gulen, Masfjorden, Modalen og Osterøy.

Alver kommune svarer til dei sju sokna Alversund, Hundvin, Lindås, Lygra, Myking, Osterfjorden og Seim (i tidlegare Lindås kommune) og Radøy og Meland (begge svarer til dei tidlegare kommunane), alle i Nordhordland prosti i Bjørgvin bispedøme i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Lindås til Nordhordland fogderi (futedøme) i Søndre Bergenhus amt.

Det særprega kulturlandskapet på Holsnøya har fleire spor etter tidleg busetjing, mellom anna restar av steinhus, terrassemurar og setegardar. Ved garden Straume nord på Radøy blei det i byrjinga av 1960-åra avdekt eit verdifullt steinalderfunn beståande av busetjingar som er nytta i nesten 6000 år, fram til rundt 2000 fvt. Funnet er blant dei rikaste steinalderfunna på Vestlandet.

Holmestova på garden Holme på vestsida av Holsnøy er ei av dei eldste røykstovene i Nordhordland, truleg frå 1551. Frå same tid er delar av langhuset i Bogatunet på Kollstad sør for tettstaden Manger på Radøy. Huset ber preg av mellomaldersk byggjeskikk. I tettstaden Holmeknappen på Holsnøy ligg Holmeknappen sjøbu frå 1700-talet, restaurert i 1992, med utstyr frå tønneproduksjon og sildesalting.

Ved Myking i gamle Lindås kommune står ein bautastein over ein av Karl 12s moglege banemenn, Jo Vedlo Hodne, som var med Det nordhordlandske kompani ved Fredriksten festning i 1718.

På Marøy i Fedjeosen nordvest for Radøy finst krigsminne (bunkers og fjelldepot) frå andre verdskrigen. På Sletta rundt fem kilometer nord for tettstaden Manger på Radøy ligg Vestnorsk utvandringssenter med mellom anna bygningar frå dei norske immigrantområda i USA.

Lyngheisenteret ved Lygra på øya Luro i Lurefjorden på Lindåshalvøya blei i 2001 tildelt ein UNESCO-pris for arbeidet med vern av det gamle kulturlandskapet langs kysten. I Skallestraumen sør for Spjotøyna ved Lurefjorden ligg Lindås sluse, som er éin av to saltvassluser her i landet (opna 1908, restaurert i 2013), den andre er Skjoldastraumen i Tysvær.

På garden Meland på Holsnøy, som har vore kyrkjestad sidan midten av 1200-talet, stod det fram til 1616 ei stavkyrkje som då blei erstatta av ei tømmerkyrkje. Denne blei riven i 1816, og ein ny langkyrkje i tre blei reist i 1866. Denne blei restaurert i 1955. Den nye hovudkyrkja i Lindås, Knarvik kyrkje, blei vigsla i 2014.

Kommunevåpenet viser ei bru og ein båt i sølv mot ein blå bakgrunn. Båten er det tradisjonelle samferdselsmiddelet i alle dei tre kommunane som er slått saman, og bruene bind desse saman. Bakgrunnsfargen speglar kor viktig havet er for kommunen.

Namnet Alver er opphavleg eit gardsnamn, Alvera, norrønt Alviðra. Førsteleddet kjem truleg av norrønt al, ‘heil’, og viðra, ‘vêr’, det vil seia ein stad utsett for vêr frå alle kantar eller all slags vêr.

• Knarvik
• Nordhordland
• Vestland
• kommunereforma
• regionreforma

• Nettsidene til Alver kommune
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Alver